نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار دانشگاه خلیج فارس
2 استادیار دانشگاه محقق اردبیلی
چکیده
تازه های تحقیق
عاشورا طلوعی ماندگار، فریادی ابدی و نوری جاوید است و تهدیدی است بر تاریکیها و جهالتهای بشری. اجرای فرامین الهی، حفظ شعائر اسلامی، امر به معروف و نهی از منکر حاکمان فاسد، و مبارزه با فساد، تبعیض، ظلم و ستم، از اهداف قیام امام حسین هستند.
امروزه گفتمان کربلا و هیئتهای عزاداری در سبک جدید آن، در فضاهای شهری، بخش اصلی و کانونی فعالیتهای دینی مردم، بهویژه جوانان را تشکیل میدهند. گفتمان کربلا در این اقشار، مهمترین گفتمان دینی است. این گفتمان چهارچوب اصلی نگاه دینی آنها را شکل میدهد و زمینة فهم و برداشت آنها از مذهب تشیع و باورها و مناسک آن و عمل بر مبنای این فهم را فراهم میکند.
در این پژوهش تلاش شد تا مراسم تعزیه و عزاداری در ماه محرم با دیدگاه روانشناختی تحلیل گردد و سازوکار اثرگذاری آن بر افراد عزادار بررسی شود.
هنر تعزیه در طول زمان تغییراتی را به خود دیده است؛ اما هنوز هم جزو اصیلترین و پرسابقهترین هنرهای ایرانی و اسلامی مردمان این سرزمین است. در استانهای مختلف، از شمالیترین شهرهای خراسان و آذربایجان تا جنوبیترین شهرهای سیستان و اهواز، از پهنة کویر گرفته تا حاشیههای زاگرس و البرز، و از دریای خزر تا خلیج فارس در ایام محرم تعزیه برگزار میشود. نسخههای اشعار این نمایش مذهبی در سراسر کشور، تفاوت کمی با هم دارند. مردم از اول ماه محرم همهساله به مناسبت سالروز این واقعه، در شهرها و روستاهای ایران مساجد و تکایا را با قالی و قالیچه آذین میبندند و دیوارها و منبر را سیاهپوش میکنند.
نمایششناسان در بررسی گونههای مختلف نمایشی، به شباهتهایی میان تعزیه و تئاتر روایی اشاره میکنند. از آن جمله بهرهبردن از شیوة فاصلهگذاری یا بیگانهسازی است که در جریان آن، بازیگر، با اینکه خود در نمایش ماجرا نقش میآفریند، شیوة کارش چنان است که در تماشاگر میدمد تا بازیگر را با شخصیت مورد نظر یکی نگیرد (یا به اصطلاح تئاتری، او را همسان نپندارد) و بداند که وی فقط نقش افراد را بازی میکند. او برای رسیدن به این هدف لحظههایی بازی را قطع میکند یا در برابر کامرواییها و رنجهای آن شخصیت، واکنش نشان میدهد. تعزیه، میراث فرهنگی آیینی ماست. تعزیهخوانها نیز هر سال خود را برای این نمایش آماده میکنند تا این میراث زنده بماند و نسلهای بعد نیز از آن بهره ببرند.
کلیدواژه‌ها
)