نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد
2 مدرس گروه معارف دانشکده فنی و حرفهای شهید منتظری مشهد
چکیده
تازه های تحقیق
رویدادهای سیاسی و اجتماعی خاورمیانه در اواخر سده بیستم م واکنشهای بسیاری را در سطح جهانی برانگیخت. بخشی از این واکنشها در فعالیتهای دانشگاهی و در قالب رشتههای مطالعات اسلامی و شیعی نمود یافت. این واکنش علمی به رویدادی سیاسی سبب شد تا مجموعهای از پژوهشها درباره تشیع منتشر شود. در پی ترجمه برخی از آنها، فضای دانشگاهی در خاورمیانه - از جمله ایران - نسبت به نقد و رد آنها واکنشهای بسیاری نشان داد. یکی از این پژوهشها تشیع، اثر هاینس هالم بود که در ارزیابی از این اثر و نویسنده آن چند نکته مغفول مانده است. ازاینرو، فهمی جامع از رویکرد و روش وی حاصل نشده است.
از آنچه در این مقاله گذشت، میتوان دریافت که نخست در ارزیابی رویکرد شیعهپژوهانه هالم باید وضع کنونی هریک از فرقههای شیعی را مد نظر داشت؛ زیرا تعلق پژوهشگر به عصر حاضر بر دیدگاههای وی درباره فرقهها اثر فراوانی گذاشته است. همچنین فعالیتهای پژوهشی هالم را میتوان در دو سطح عمومی و تخصصی دستهبندی کرد. دیدگاه وی در سطح عمومی پژوهشهایش با آنچه از وی در حوزه تخصصی منتشر شده، بسیار متفاوت است.
هالم را میتوان از برجستهترین پژوهشگران تاریخ عقاید عرفانی و باطنی، بهویژه در حوزه اسماعیلیه دانست که این امر فعالیتهای دیگر وی را در حوزه مطالعات شیعی تحتالشعاع قرار داده است. علاوه بر این، تأثیر دیدگاههای یولیوس ولهاوزن در رویکرد هاینس هالم به مطالعه شیعه امامیه را میتوان به روشنی ملاحظه کرد؛ زیرا در سنت پژوهشی غرب، در کنار نقد و ارزیابی دیدگاههای پژوهشگران برجسته گذشته، تلاش بسیاری برای تکمیل و پرورش نظریههای آنان صورت میگیرد.
کلیدواژهها
موضوعات