نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانش آموخته دکتری تخصصی تاریخ تشیع
چکیده
تازه های تحقیق
نتیجه
در جامعه معاصر امامان معصوم که مقارن با ظهور گروههای متعدد فکری - اعتقادی بود و جریانهای آموزشی متنوع، با جدیت به اثبات و انتشار عقاید خود اهتمام داشتند، وقوع احتجاجات و مباحثات میان این گروهها امری اجتنابناپذیر بود. این مسأله، ضرورت آموزش مهارت مباحثه به شیعیان مستعد توسط امامان معصوم را با هدف اثبات حقیقت و بطلان شبهات ایجاد میکرد؛ ضمن اینکه مزایای آموزشی مؤثری چون تقویت ارتباط کلامی، رشد تفکر انتقادی، تأثیر بر حدّت ذهن و تقویت برهان را نیز برای متربیان رهاورد داشت؛ اما دستیابی به این هدف، در اوضاع خفقانی که به خصوص پس از شهادت امام حسین7 بر جامعه شیعی چیره شده بود کاری دشوار مینمود؛ با وجود این، با تأملی در گزارههای موجود در مصادر، میتوان به شیوههای متعدد برپایی جلسات مباحثه توسط امامان معصوم و شاگردانی که توان علمی و کلامی لازم را در این زمینه پیدا میکردند، آگاه شد. در واقع، مهمترین راهکارهای مورد استفاده در جهت تحقق این هدف را میتوان در برگزاری جلسات مباحثه و ایجاد فرصت برای شیعیان توانمند، برای داشتن تجربه این مهارت بیان نمود. این جلسات گاه به صورت گردهماییهایی بسیار کوچک میان امامان و تعداد محدودی از شیعیان برگزار میشد که از یکسو، به تقویت براهین اعتقادی- فکری ایشان در زمینه موضوعات متنوع به ویژه در علوم اسلامی میانجامید و از سوی دیگر، فرصتی برای گفتوگوی علمی، ارتباط پویا و ایجاد یا تقویت قدرت تصمیمگیری در متربیان فراهم میآورد؛ ضمن اینکه سبب پیدایی شخصیت علمی مستقل برای آنها میگردید و شیوه انجام دادن مباحثه را به آنها آموزش میداد. گزارشهای متعددی نیز وجود دارد که از برگزاری جلسات مباحثه میان امام7 و یک شاگرد به صورت انفرادی حکایت میکند. این جلسات دونفره، ضمن داشتن امتیازات جلسات چندنفری که پیش از این ذکر شد، آموزش دقیقتری را امکانپذیر میکرد؛ زیرا فرصت طرح سؤالات بیشتر را فراهم مینمود و اینکه موضوع بحث از ابعاد مختلف ارزیابی شود. از سوی دیگر، برگزاری جلسات مباحثه میان امامان معصوم و اندیشهوران فرقهها و مذاهب که در حضور برخی متربیان برگزار میشد، نوعی آموزش به شیوه عملی محسوب میشود که متربی میتوانست مهارت مباحثه را از آن طریق بیاموزد. طریقهای که با استفاده از آن، امامان معصوم به متربیان خود میآموختند که چگونه میتوان با یک مسأله و نیز فردی که مباحثه با وی انجام میشد، برخورد کرد. این روش نیز میتوانست به افزایش توانایی حل مسأله در متربی انجامد و به پرورش تفکر و رشد عقلانی او منجر شود؛ اما این مباحثات، پیامد آموزشی دیگری نیز برای شاگردانی که در این زمینه آموزش میدیدند به همراه داشت و آن هم آموزش اصولی بود که میبایست در جلسات مباحثه رعایت میشد؛ اصولی همچون: رعایت اخلاق، پرهیز از مراء، لزوم آگاهی بر ابعاد بحث که به معنای داشتن دانش لازم در زمینه موضوعی بود که مورد بحث واقع میشود و نیز توجه به این مهم که باید هدف نهایی در مباحثه، اثبات حقیقت و آشکار ساختن ضلالت باشد، نه انگیزههای فردی مانند ارضای حس پیروزی.
کلیدواژهها
ب) مطالعات