نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانش آموخته دکترای جغرافیای سیاسی (مطالعات جنوب غرب آسیا)، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران-ایران
2 دانشیار دانشگاه علوم و فنون فارابی
چکیده
تازه های تحقیق
نتیجه
عنصر شیعی در طول دهههای گذشته، به عنوان یک بازیگر مؤثر در سیاست خاورمیانه نقش کمرنگی ایفا نموده است. اما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، این روند تغییر یافت و عنصر شیعه ماهیت ژئوپلیتیک گرفت و در سطح بینالمللی کانون توجه گردید. شیعیان علوی یکی از گروههای شیعی هستند که در سالهای اخیر، کانون توجه قرار گرفته و در تحولات اخیر خاورمیانه نقشآفرین بودهاند. شیعیان علوی که تاریخ شکلگیری آنها به قرن سوم هجری میرسد، در تسلسل تاریخی پر فراز و نشیب خود، تحولات زیادی را پشت سر نهاده و امروزه بیشتر در ترکیه و سوریه استقرار دارند. شیعیان علوی سوریه یک اقلیت را تشکیل میدهند که سالهای زیادی را در انزوا و تحت ستم بودهاند. استقرار فرانسویان در سوریه، فرصتی را برای علویان فراهم نمود تا با تکیه بر آنها، خود را تا حدودی از انزوا خارج نمایند. با حاکمیت حافظ اسد بر سوریه، علویان توانستند قدرت سیاسی را به دست آورند و از دوران سخت گذشته فاصله بگیرند. اما جمعیت 74 درصدی اهلسنت این کشور، وضعیت جدید حاکم بر سوریه را برنمیتابیدند و شروع به مقاومت کردند. در سالهای حاکمیت حافظ اسد و فرزندش بشار اسد، علویان قدرت را در سوریه در دست داشته ولی چالشهای زیادی را پشت سر گذاشتهاند که نمونه برجسته آن بحران اخیر سوریه بوده که حاکمیت علویان بر سوریه را نشانه گرفته و مخالفان علوی اعم از گروههای مخالف داخلی و دولتهای اهلسنت منطقه با همراه ساختن اسرائیل و امریکا و بهرهگیری از همه ظرفیتهای جهانی مانند شورای امنیت، سعی دارند تا بشار اسد را از اریکه قدرت به زیر کشند تا علاوه بر روی کار آوردن اهلسنت در سوریه، در رقابت میان اهلسنت و شیعیان در خاورمیانه نیز دست برتر را از آن خود کنند و محور مقاومت و در رأس آن ایران را شکست دهند و از افزایش نفوذ شیعیان در منطقه یا به اصطلاح خودشان هلال شیعی، جلوگیری نمایند. در واقع چیزی که سبب تداوم بحران در سوریه و مداخله بیگانگان در این کشور شد، فراتر از وجود مشکلات داخلی یا به اصطلاح موج دموکراسیخواهی مردم سوریه بوده است. گرایش دولت بشار اسد به ایران و مخالفت با اسرائیل و قرار گرفتن سوریه در جرگه محور مقاومت، سبب شد تا پروژه سقوط دولت اسد استارت بخورد.
نتایج به دست آمده در این مقاله با استفاده از جدول ماتریس swot که با هدف شناسایی فرصتها و تنگناهای شیعیان علوی در سوریه و ارائه راهبرد مناسب در این زمینه انجام گرفته، نشاندهنده برخورداری علویان از فرصتها و نقاط قوت فراوانی مانند تشکیل حکومت در سوریه، مجاورت با مناطق شیعهنشین، برخورداری از حمایت روسیه، قرار گرفتن در محور مقاومت و غیره است. از طرفی مؤلفههایی مانند جمعیت محدود، عدمبرخورداری از پشتوانه اقتصادی قوی، وجود نارضایتی گسترده از حکومت علوی بشار اسد، دخالت قدرتهای منطقهای و فرامنطقهای در سوریه، گفتمان ضدشیعی وهابیون و ترویج اندیشه شیعههراسی به عنوان منابع تهدید در برابر نقشآفرینی علویان سوریه محسوب میشوند. با توجه به ارزیابی نتایج بهدستآمده و تدوین راهبردهای چهارگانه (تهاجمی، بازنگری، تنوعی و تدافعی) که با استفاده از این مدل مشخص شدهاند، چون میانگین کل امتیاز نقاط ضعف و تهدیدهای بهدستآمده در این پژوهش بیشتر از
میانگین کل امتیاز وزنی نقاط قوت و فرصتهاست. ((3،55) so< (4،41)wt)، لذا در ترسیم چشمانداز موقعیت شیعیان علوی در سوریه، راهبرد تدافعی مناسب تشخیص داده میشود.
راهکارها
با توجه به تحلیل موقعیت علویان سوریه در مدل تحلیلی swot، راهبرد تدافعی مناسب تشخیص داده شد. لذا برای جبران ضعفها و تبدیل تهدیدات پیش روی علویان سوریه به فرصت، پیشنهادهایی به شرح ذیل مطرح گردیدند:
1. زدودن اخبار و افکار خرافی از اصول و احکام شیعیان علوی و معرفی چهره واقعی آنها با هدف خنثی نمودن تبلیغات مغرضانه مخالفان؛
2. مشارکت دادن اقوام و مذاهب مختلف سوری در اداره کشور با هدف مشروعیتبخشی به حکومت علوی و جلوگیری از حرکات واگرایی؛
3. جذب مسلمانان اهلسنت میانهرو سوری با هدف خنثی کردن اختلافات میان اهلسنت و شیعیان علوی در این کشور؛
4. جلوگیری از رویکردها و اقدامات سکولاریستی شدید حکومت علوی سوریه با هدف کاهش حساسیت گروههای اسلامگرای سنتی مانند اخوانالمسلمین و افزایش رضایتمندی داخلی از حکومت علوی؛
5. ایجاد زمینه مناسب در جهت شکلگیری ارتباط میان علویان سوریه با علویان ترکیه و دیگر شیعیان منطقه با هدف استفاده از ظرفیتهای آنها در جهت افزایش وزن ژئوپلیتیک علویان سوریه در منطقه؛
6. پرهیز از انتقامجویی از اقلیتهای سنیمذهب سوریه و متمایز ساختن معاندان خارجی از معترضان داخلی؛
7. استفاده از ظرفیتهای ژئوپلیتیک سوریه در جهت اتحاد با متحدان منطقهای و فرامنطقهای و استفاده از رأی آنها در مجامع بینالمللی به نفع حکومت علویان سوریه؛
8. استفاده از ظرفیت کشورهای گروه مقاومت برای خنثی کردن هجمه اسرائیل و عربستان سعودی علیه حکومت علوی بشار اسد؛
9. تلاش در جهت تثبیت جایگاه علویان در قانون اساسی جدید سوریه از طریق رایزنی گسترده با متحدان منطقهای و فرامنطقهای مانند روسیه و ایران.
کلیدواژهها