نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم
2 دانشجوی دکتری رشته علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم قم
چکیده
تازه های تحقیق
نتیجه
مقاله حاضر، تلاش کرد تا فهمی درونی از فعالیتها و اقدامات حرکت اسلامی نیجریه عرضه نماید. بر این اساس، با طرح این پرسش که با توجه به جایگاه شیعیان در ساختار سیاسی ـ اجتماعی نیجریه، عوامل موفقیت تبلیغ تشیع و شکلگیری بحرانهای جامعه شیعی نیجریه چیست و چه راهبردهایی برای برونرفت از آن پیشنهاد میشود، تجربه تبلیغ اجتماعی تشیع در این کشور را به عنوان تجربه موفق تبلیغی مطالعه کرد. در این بین، نشان داده شد که شیخ زاکزاکی و حرکت اسلامی، تبلیغ اجتماعی تشیع را به عنوان خطمشی اصلی در پیش گرفتند که توانسته با ارتباط بین مسائل جامعه هدف با آموزههای تشیع در امر تبلیغ بسیار موفق عمل کند. توجه به ساحت هویت اجتماعی شیعیان در بعد داخلی و جهان اسلامی خود، به ایجاد جامعه خودآگاه شیعه منجر گردیده است. در عین حال، مقاله با مرور ساختار اجتماعی نیجریه و برشمردن گسلهای اجتماعی فعال این کشور، نشان داد که تبلیغ اجتماعی، تهدیدهایی را نیز برای جامعه شیعه ایجاد کرده که برخی از این تهدیدات، حتی کیان جامعه شیعه را نشانه رفته است. بر این اساس، موارد ذیل پیشنهاد میشود:
1. زیست اجتماعی شیعیان در نیجریه و ارتقای جایگاه آنها، به حفظ حضور و مشارکت اجتماعی آنها و نیز بازسازی تصویر اقدامات اجتماعی شیعیان بستگی دارد. توضیح آنکه به دلیل بسترهای بحرانساز جامعه و اتهامات واهی ارتش و دولت ایالتی به حرکت اسلامی نیجریه، فضای تنفس جامعه شیعه تنگ شده است و خطر گسترش این تصویر منفی در کل غرب افریقا و همانندسازی شیعیان با بوکوحرام وجود دارد. این فضا، راهبرد بازسازی تصویر شیعه از یک گروه بحرانساز به یک گروه سازنده و همگرا را طلب میکند که مبتنی بر این راهبرد، اقدامات گسترده در حوزه خدمات اجتماعی برای عموم مردم همچون آموزش، به ویژه آموزش قرآنی و آموزش ابتدایی و سوادآموزی، امور بهداشتی و فقرزدایی پیشنهاد میشود. باید از تمام ظرفیتهای جامعه شیعه در این باب استفاده نمود.
2. ساختار قبیلگی نیجریه به همراه تجربه دوره استعمار و تلاش برای شکل دادن به دولت مدرن پس از استقلال، موجب شکلگیری بحران هویت در این کشور شده که شیعیان نیز از این مسأله مبرا نبودهاند. جامعه تازه تأسیس شیعه، با بحران تغییر مذهب نیز مواجه شده و در نهایت به بحران هویت شیعیان متأثر از هویت قبیلگی، ملی و مذهبی انجامیده است. نکته مهمی که میبایست برای عبور از این بحران در نظر قرار داد، شکلگیری جامعه خودآگاه شیعه در نیجریه است که حاصل اقدامات و سیاستهای شیخ زاکزاکی بوده است. جامعه شیعه اگر بتواند از بحران هویت رهایی یابد، میتواند به جامعه خودبنیادی تبدیل بشود که از پس مشکلات ریز و درشت خود برآید. در این زمینه، نیاز به سیاستهایی است که بتواند به عمق بخشی اعتقاد جامعه شیعی و همبستگی آنها بینجامد و در عین حال بتواند به ارتقای جایگاه شیعه منتهی شود. در این باره باید به اقدامات آموزشی همراه با تعلیمات دینی برای جامعه شیعه همت گماشت. در این سپهر، شکلگیری نظام روحانیت شیعه در نیجریه که بتواند در اقدامات پیشرو، ضمن غلبه بر گسیختگیهای موجود جامعه شیعه به اجرای آن بپردازد، نکته کلیدی و راهبردی است. توضیح آنکه با وجود تربیت نیروهای کیفی در کشورهای افریقایی، هنوز نظام روحانیت به عنوان یک نهاد اجتماعی خودآگاه و فعال شکل نگرفته و به همین دلیل، اختلافات میان نخبگان شیعی، موجب گسست جامعه شیعه نیز شده است.
3. شکلگیری جامعه خودبنیاد شیعه در نیجریه، نیاز دارد که ضمن عبور از بحران هویت جامعه شیعه، اقداماتی برای رشد و توانمندی جامعه شیعه در ابعاد گوناگون در پیش گیرد. این اقدامات به ویژه باید بتواند مسأله فقر و روحیه کار و فعالیت این جامعه را هدف ویژه خود قرار دهد. آموزشهای کاربردی و فنی و حرفهای و حضور جامعه شیعه در امور صنعتی کشور از دیگر اقداماتی است که باید پیگیری شود.
کلیدواژهها