نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشیار گروه تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان
چکیده
تازه های تحقیق
نتیجه
یافتههای این پژوهش، نشان میدهد که فشار و سختگیری خلفا و کارگزاران آنها بر شیعیان، آنها را به سوی نواحی مرزی و دور از دسترس سوق داد. در این میان، منطقه ماوراءالنهر نیز به واسطه موقعیت بازرگانی و جغرافیایی خاص، و بافت فرهنگی تسامحآمیز، توجه شیعیان را به خود جلب کرد؛ لذا در طول دو قرن نخستین اسلامی، شیعیان کوشیدند تا به اشکال مختلف، خود را بدان منطقه برسانند. با توجه به حضور عالمان بزرگی همچون: ابوعبدالله حسین بن اشکیب مروزی و ابراهیم بن علی کوفی که از یاران امام هادی7 و امام عسکری7 بودند، معلوم است که تعداد چشمگیری از جامعه شیعی ماوارءالنهر در نیمه دوم قرن سوم امامیمذهب به شمار میرفتند. نفوذ این فرقه در منطقه، بدان حد بود که امیراسماعیل سامانی نیز در اوایل زندگی بدان گرایش یافت. در اوایل قرن چهارم، با توجه به عوامل متعددی همچون: موقعیت جغرافیایی ماوراءالنهر، تسامح مذهبی سامانیان و مواردی از این دست، تشیع امامی با تلاش عالمانی مانند محمد بن مسعود عیاشی سمرقندی و همفکرانش در ماوراءالنهر بسیار رواج یافت؛ چنانکه به مهمترین کانون علمی شیعیان در آن زمان تبدیل شد که تا اواسط قرن چهارم تداوم یافت. اما با غلبه آلبویه بر بغداد و همچنین گسترش کرامیه و مخالفت حنفیان ماتریدی با تشیع و کرامیه، به تدریج شیعیان امامی از این مکان به دیگر نواحی کوچ کردند و این کانون فرهنگی شیعیان از رونق افتاد.
کلیدواژهها
فهرست منابع
6. ابنندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ترجمه و تحقیق رضا تجدّد، تهران: اساطیر، 1381.
7. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، مقاتل الطالبیین، تحقیق السید احمد صقر، نجف: مؤسسة العطار لثقافیه، 1428ق.