وضعیت شیعیان اسماعیلیه نزاری الموت (484-517 هجری) در مواجهه با سلاجقه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه هنراصفهان

چکیده

این مقاله، به بررسی کوشش‌های سیاسی ـ نظامی نزاریان در دوره حسن صباح و در مواجهه با سلاجقه و با در نظر داشتن اوضاع سیاسی بین سال‌های 484-517 قمری در دوره اقتدار و رهبری حسن صباح می‌پردازد. روش تحقیق، توصیفی ـ تحلیلی کتابخانه‌ای و مبتنی بر منابع مکتوب است. در واقع جنبش نزاری که اولین داعی رودبار با ابداع سیره­های جدیدی درون جمعیت اسماعیلیان، فراجبال شمال، غرب و شرق ایران آن را از سال 483 قمری بنیان‌گذاری کرد، از دوره اوج نفوذ قدرت سلاجقه، خلافت عباسیان و فاطمیان شروع شد و تا هجوم هلاکوخان به نشو و نمای سیاسی خود ادامه داد. نهضت قلاع حسن صباح در این منازعه قدرت، در درون سرزمین سلاجقه، به مواجهه دینی، سیاسی و نظامی با آن‌ها می‌پردازد. چنین است که گردش مذهبی حسن صباح از شیعه امامیه به شیعه اسماعیلیه، جلب منفعت از مستنصر فاطمی برای رسیدن به اقتدار سیاسی ـ نظامی در الموت بود. در مقاله حاضر، کوشش‌های سیاسی ـ نظامی نزاریان و شیعیان اسماعیلیه، با رهبری کاریزماتیک حسن صباح در برابر سلاجقه بررسی می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


  1. ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل فی التاریخ، ترجمه ابوالقاسم حالت، تهران، 1408ق.
  2. استرویوا، ل. م.، تاریخ اسماعیلیان در ایران، ترجمه پروین منزوی، تهران، نشر اشاره، 1371.
  3. اقبال آشتیانی، عباس، تاریخ مغول، تهران، نشر امیرکبیر، 1364.
  4. باستانی، حسن، رویارویی سیاسی ـ نظامی حسن صباح، تهران، 1385.
  5. باسورث، ادموند کیلفورد، تاریخ دودمانی ایران، دانشگاه کمبریح، تهران، نشر امیرکبیر، 1371.
  6. بنداری اصفهانی، زبدة النصرة و نخبة العصرة، ترجمه خلیلی، تهران، نشر بنیاد فرهنگ ایران، 1356.
  7. جمال‌الدین ابوالقاسم عبدالله بن محمد کاشانی، زبده التواریخ، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1366.
  8. جوزجانی، منهاج‌السراج، طبقات ناصری، تهران، نشر دنیای کتاب، 1363.
  9. حافظ ابرو، شهاب‌الدین، مجمع‌التواریخ السلطانیه، تهران، 1364.
  10. حمدالله مستوفی، تاریخ گزیده، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران، نشر امیرکبیر، 1339.
  11. خراسانی، محمد بن زین‌العابدین، هدایة المؤمنین الطالبین، تهران، نشر اساطیر، 1362.
  12. داوود بن محمد بناکتی، روضه اولی الالباب فی معرفة التوایخ والانساب، تهران، نشر انجمن آثار ملی، 1348.
  13. دفتری، فرهاد، اسماعیلیه در دایرة‌المعارف اسلامی، ج 8، تهران، 1377.
  14. ــــــــــــــــــ ، تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران، 1376.
  15. راوندی، محمد بن علی، راحه الصدور و آیه السرور، تصحیح محمد اقبال، تهران، نشر امیرکبیر، 1333.
  16. رشیدالدین فضل‌الله همدانی، جامع التواریخ، تهران، بنگاه نشر کتاب، 1356.
  17. شبانکاره‌ای، محمد بن علی، مجمع‌الانساب، تهران، نشر امیرکبیر، 1363.
  18. عطاملک جوینی، تاریخ جهانگشای، تصحیح قزوینی، تهران، 1367.
  19. غیاث‌الدین بن همام‌الدین خواندمیر، تاریخ حبیب‌السیر فی اخبار اولاد البشر، تهران، نشر خیام، 1362.
  20. فرقانی، محمد، تاریخ اسماعیلیان قهستان، تهران، نشر انجمن مفاخر ملی، 1381.
  21. فرهانی، مهدی، دیپلماسی سیاسی اسماعیلیان، تهران،  1384.
  22. لوئیس، برنارد، تاریخ اسماعیلیان، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران، نشر توس، 1362.
  23. ــــــــــــــــــ  ، فداییان اسماعیلی، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران، نشر بنیاد فرهنگ، 1348.
  24. محمد بن خاوند میرخواند، روضة الصفا، تهران، نشر علمی، 1373.
  25. نظام‌الملک، ابوعلی حسن بن علی، سیر الملوک، تهران، 1375.
  26. هاجسن، مارشال، دولت اسماعیلی، ترجمه انوشه، تهران، نشر امیرکبیر، 1371.

27. Daftary, farhad, Myths of the ismailis, London, Tauris co, 1997.