زن و مرجعیت تقلید از منظر فقه امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی مجتمع آموزش عالی شهید محلّاتی

چکیده

مشهور فقیهان متأخر، مرد بودن را به طور مطلق، از شرایط مرجع تقلید شمرده و زنان را به هیچ روی، شایستة احراز این مقام ندانسته‌اند. فقیهانی همانند صاحب عروه، محقق خویی، مرحوم اراکی و سایر فقیهان معاصر، مرد بودن را به طور صریح از شرایط مرجع تقلید شمرده‌اند. در این نوشتار، با بررسی دلایل مسأله از آیات، روایات و بنای عقلا و بازخوانی کلمات فقها، اثبات گردیده که زن در صورت دارابودن شرایط مرجعیت از قبیل اجتهاد، عدالت و اعلمیت‌، شایستگی دارد برای زنان مرجع تقلید باشد؛ به‌ویژه در مسائل مربوط به زنان که در آن‌ها مجتهدان زن از نظر موضوع‌شناسی حاذق‌تر به شمار می‌آیند.

کلیدواژه‌ها


1. آخوند خراسانی، محمدکاظم، کفایة الاصول‌، چاپ پنجم، قم، مؤسسة نشراسلامی، 1430ق.
2. ابن فارس‌، احمد‌، معجم مقاییس اللغة‌، قم‌، مکتب الاعلام الاسلامی ، 1404ق.
3. ابن‌منظور، جمال‌الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارالکتب العلمیه‌، بی‌تا.
4. ابن‌هشام‌، عبدالملک‌، السیرةالنبویة‌، قم‌، انتشارات ایران ،1363 ش.
5. اراکی‌، محمدعلی‌، توضیح المسائل‌، قم‌، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی ،1372 ش.
6. اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة‌، قم‌، مکتبة المرعشی النجفی‌، 1403ق.
7. تبریزی‌، میرزاجواد‌، اسس القضاء و الشهادة‌، قم‌، مؤسسة امام صادق7، 1415ق.
8. تجلیل تبریزی‌، ابوطالب‌، معجم الثقات‌، قم‌، مؤسسة نشر اسلامی، 1363ش.
9. تفرشی، سیدمصطفی‌، نقدالرجال، چاپ اول‌، قم، مؤسسة آل‌البیت‌، 1418ق.
10. جناتی‌، محمدابراهیم‌، ادوار فقه و کیفیت بیان آن‌، چاپ اول‌، تهران، انتشارات کیهان، 1374ش.
11. جزایری مروج، سیدمحمدجعفر، منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة، چاپ چهارم، قم، مؤسسه دارالکتاب، 1382ش.
12. جوادی آملی‌، عبدالله‌، زن در آیینة جلال و جمال‌، چاپ سیزدهم‌، قم‌، نشراسراء‌، 1385ش.
13. جوهری‌، اسماعیل بن حمّاد، الصحاح، چاپ اول، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1419ق.
14. حرّ عاملی، محمد بن ‌حسن، وسائل الشیعه و مستدرکها، چاپ اول، قم‌، مؤسسة نشر اسلامی ،1432ق.
15. حکیم‌، سیدمحمدتقی‌، الأصول العامّة للفقه المقارن‌، چاپ اول‌، قم‌، ذوی‌القربی‌، 1428ق.
16. راغب اصفهانی‌، حسین بن محمد‌، مفردات الفاظ القرآن‌، چاپ دوم‌، بی‌جا، کتاب‌فروشی مرتضوی‌، 1362ش.
17. سبحانی، جعفر، توضیح المسائل، چاپ دوم، قم، مؤسسة امام صادق7،1386 ش.
18. سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمان، کتاب السیوطی، تهران، انتشارات کتاب‌فروشی اسلامیه، بی‌تا.
19. شهید ثانی، زین‌الدین عاملی، الروضةالبهیة فی شرح اللمعةالدمشقیة، چاپ  پنجم، قم، مجمع الفکرالاسلامی، 1429ق.
20. شیخ حسن بن زین الدین، معالم الدین، تهران، معارف اسلامی، بی‌تا.
21. صافی گلپایگانی، لطف‌الله، توضیح المسائل، قم، انتشارات نیلوفرانه، 1385ش.
22. صدر، محمدباقر، الفتاوی الواضحة، چاپ هفتم‌، بیروت، دارالتعارف،1401ق.
23. صدوق، محمد بن علی بن الحسین، کمال الدین و تمام النعمة، چاپ پنجم، قم، مؤسسة نشراسلامی، 1429ق.
24. طباطبایی حکیم، محسن، مستمسک العروة‌، قم، مکتبة المرعشی النجفی، 1404ق.
25. طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، چاپ دوم، قم، مؤسسة نشراسلامی، 1424ق.
26. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، چاپ دوم، تهران، کتاب‌فروشی مرتضوی، 1365ش.
27. طوسی، محمد بن حسن، کتاب الغیبة‌، چاپ دوم، قم، مکتبة بصیرتی، 1408ق.
28. عراقی، ضیاء‌الدین، نهایة الافکار، تقریر محمدتقی بروجردی، مؤسسة النشر الاسلامی، 1364ش.
29. فاضل لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعة: الاجتهاد و التقلید، چاپ چهارم، قم، مرکز فقه الأئمة الأطهار، 1426ق.
30. همو، توضیح المسائل، چاپ دوم، قم‌، انتشارات امیر العلم، 1380ش.
31. فیومی، احمدبن محمد، المصباح المنیر، قم، منشورات دارالهجره، 1405ق.
32. گلپایگانی، سیدمحمدرضا، توضیح المسائل، چاپ73، قم، دارالقرآن الکریم‌، 1371ش.
33. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دارالرضا، بی‌تا.
34. محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، چاپ اول، قم، مؤسسة آل‌البیت‌، 1408‌ق.
35. مشکینی، علی، اصطلاحات الاصول، چاپ هشتم، قم، نشرالهادی، 1381‌ش.
36. مقدس اردبیلی، احمد، مجمع الفائدة و البرهان، چاپ سوم، مؤسسة نشر اسلامی، 1417ق.
37. مکارم شیرازی، ناصر، توضیح المسائل، چاپ28، قم، مدرسة الامام علی بن ابیطالب7، 1378ش.
38. موسوی سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذب الاحکام، چاپ اول، قم، دارالتفسیر، 1388ش.
39. موسوی خمینی، روح الله، تحریرالوسیله، چاپ اول، قم، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1379ش.
40. همو، تهذیب الاصول، تقریر جعفرسبحانی، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، بی‌تا.
41. همو، توضیح المسائل مراجع، گردآوری محمدحسن بنی‌هاشمی، چاپ سیزدهم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1385ش.
42. موسوی خویی، سید ابوالقاسم، التنقیح فی شرح العروة الوثقی، تقریر علی غروی تبریزی، چاپ دوم، قم، مؤسسة آل البیت، بی‌تا.
43. میرزای قمی، ابوالقاسم، قوانین الاصول، تهران، مکتبة العلمیة الاسلامیة‌، بی‌تا.
44. نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، مؤسسة نشراسلامی،1407ق.
45. نراقی، احمد بن محمد مهدی، مستند الشیعة فی احکام الشریعة، قم، مؤسسه آل‌البیت، 1419ق.
46. واقدی، محمد بن عمر، المغازی، بی‌جا، نشر دانش اسلامی، 1405ق.