1
عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین
2
دانشجوی دکتری دانشگاه بینالمللی امام خمینی
چکیده
موضوع پژوهش حاضر، بررسی آماری نقش موالی خاندان اشعری در کتب اربعه شیعه است که در آن، تعداد احادیث نقل شده از چهار تن از محدثان قمی قرن سوم و اوایل قرن چهارم هجری به نامهای احمد بن محمد بن خالد برقی، محمد بن حسن صفار قمی، علی بن ابراهیم بن هاشم قمی و محمد بن یحیی العطار در کتابهای الکافی، من لایحضره الفقیه، تهذیبالاحکام و الاستبصار فی مااختلف من الاخبار، نقش و تأثیر این محدثان را بررسی مینماید. با توجه به اهمیت و برجستگی مکتب حدیثی قم و راویان این شهر در این دوره تاریخی، میزان تأثیرگذاری محدثان قمی بر تألیف این کتب و تأثیر وضعیت این اجتماع شیعی بر روایات نقلشده از این راویان، مسأله اصلی پژوهش حاضر است. روش پژوهش توصیفی و گردآوری دادهها بر منابع کتابخانهای مبتنی است. نتیجه بهدست آمده از این پژوهش، نشان میدهد که فارغ از احادیث مشترک، در سند بیش از 43% احادیث کتب اربعه نام اینان دیده میشود که در کتاب کافی این رقم بیش از 75% احادیث را شامل میگردد که این به نقش پررنگ راویان قمی اشاره دارد. بیشترین احادیث نقلشده از اینان، مربوط به احکام ازدواج است و کمترین به احکام جهاد اختصاص دارد، اما در مقابل بیشترین درصد روایات نقلشده از این راویان در باب جهاد است.
ابنغضائری، احمد بن حسین، رجالابنالغضائری، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1364ش.
برقی، احمد بن محمد بن خالد، رجالالبرقی، تهران، دانشگاه تهران، 1383ق.
پیروزفر، سهیلا و محمدمهدی آجیلیانمافوق، «خاندان اشعری و تأثیر آن بر سیر تحول مکتب حدیثی قم»، دوفصلنامه حدیثپژوهی دانشگاه کاشان، شماره5، بهار و تابستان1390.
جباری، محمدرضا، مکتب حدیثی قم، قم، زائر، 1384ش.
جعفریان، رسول، تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی، تهران، نشرعلم، 1388ش.
حلی، ابنداوود، رجالابنداوود، تهران، دانشگاه تهران، 1383ق.
حلی، جمالالدین حسن بن یوسف بن علی بن مطهر، خلاصةالاقوال مشهور به رجال العلامة الحلی، قم، دارالذخائر، 1411ق.
خویی، سیدابوالقاسم، معجمرجالالحدیث، قم، مرکز نشر آثار شیعه، 1410ق.
داوطلب، نجمةالسادات، «نقش مذهبی و فرهنگی خاندان اشعری در گسترش تشیع تا قرن چهارم»، نشریه فرهنگپژوهش، شماره 8، سال 1389.
صدوق، محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی، عیوناخبارالرضا7، بیجا، جهان، 1378ق.