نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشیار دانشگاه قم
چکیده
تازه های تحقیق
نظیری نیشابوری در ترکیببند خود، با تیمّن به دوازده امام، دوازده بند و در هر بند دوازده بیت در معرفی ائمّة اطهار سروده که به گونهای فشردهای از تاریخ پرفراز و نشیب تشیّع محسوب میشود. کمتر شاعر توانایی همچون نظیری توانسته است حجم انبوهی از آموزههای شیعی را چونان معلم تاریخ و مروّج دین، در اشعار خود جای دهد.
نظیری هر بند از این ترکیببند را به امامی از امامان شیعه اختصاص داده و سعی کرده است در هر بند، به مهمترین وجهة غالب دربارة آن امام بپردازد. طبعاً در مجالی که دوازده بیت برای او فراهم میآورده، نمیتوانسته به همة فضایل یا وقایع تاریخی مربوط به یک امام حتی اشاره کند. بنابراین، او راه ایجاز پیموده و بسیاری از مطالب را در مصرعی یا ترکیبی وصفی فشرده است. بند آغازین ترکیببند، حاوی یک نکتة کلیدی و محوری است و آن مفهوم «نور ولایت» است؛ نوری که پیش از پیدایش سایر مخلوقات وجود داشته (بر اساس روایت «اوّل ما خلق الله نوری ...») و کثرتها همه پس ز این نور حاصل شده و در شکلهایی دگرگونیافتة همان نورند. بنابراین، معتقد است که اگر این نور نبود از آدم تا خاتم، جلوهای نمییافتند.
از نکات قابل توجه در هر بند و در باب هر امام معصوم7 ایجاد ارتباط میان حقیقت و باطن هر امام به پیامبری از پیامبران است، به گونهای که مزاج هر امام7 به یک پیامبر مرتبط میشود و شاعر پس از بیان وجه مشابهت، در مقایسهای شاعرانه، تفوّق امام را در همان خصلتِ ذکر شده بیان میکند.
مجموع اطلاعات و مناقبی را که شاعر در این ترکیببند گردآورده است تا حدّی میتوان نمونهای از فضای فکری حاکم بر جامعه شیعی (دست کم در محیط زندگانی شاعر) دانست. تشیّع نظیری بیشتر به قاضی نورالله شوشتری، عالم همعصر او شباهت دارد تا به دیگر دانشمند همروزگارش؛ یعنی ملّاصدرای شیرازی.
کلیدواژهها