محدوده ولایت فقیه در جامعه شیعی از دیدگاه آیت‌الله عبدالکریم حائری

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته حقوق عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران

2 پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

فقیهان از دیرباز، کم و بیش درباره شرایط و اختیارات حاکم اسلامی به بحث و بررسی پرداخته­اند. گروهی از فقیهان، حکومت و اداره امور جامعه را در زمان غیبت حق فقیهان می­دانند. تأکید بر اجتهاد به عنوان شرط اساسی مشروعیت نظام سیاسی در عصر غیبت و به تبع آن ولایت سیاسی مجتهدان، به دو نتیجه عملی انجامیده است:
الف. اصرار بر عدم‌جواز واگذاری حکومت به دیگران و حفظ ولایت سیاسی بلاواسطه و مباشرت فقیه در امر دولت به عنوان تنها مصداق (حاکم عادل) در عصر غیبت؛
ب. جواز اذن به غیر فقیه و ظهور حاکم مأذون و مشروع.
در مقابل، گروهی از فقیهان به تفکیک بین امور شرعی و عرفی روی آورده ­اند و امور شرعی مانند قضاوت و اجرای حدود و امور حسبیه را از وظایف فقیهان، و امور عرفی مانند سیاست و امنیت را از وظایف حاکم عادل دانسته­اند. در میان این گروه، فقیه بزرگوار حضرت آیت‌الله عبدالکریم حائری دیدگاه دو گانه ولایت «سلطنت سلطان ذی‌شوکت در امور عرفی و ولایت فقیه جامع‌الشرایط در امور شرعی» را پذیرفته است. مقاله حاضر قصد دارد به تبیین دیدگاه مرحوم حائری و نقد آن بپردازد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

فهرست منابع
  1. اراکی، محمدعلی، کتاب البیع، چاپ اول، قم: مؤسسه در راه حق، 1415ق.
  2. ارسطا، محمدجواد، «حکومت دینی و نسبت آن با فقیهان از دیدگاه آیت‌الله اراکی»، نشست همایش بین‌المللی حقوق مردم و حکومت دینی در اندیشه امام خمینی;، چاپ اول، تهران: نشر عروج، 1396.
  3. اصفهانى(کمپانی)، محمدحسین، حاشیه کتاب المکاسب، چاپ اول، قم: انوارالهدی، 1418ق.
  4. انصاری، مرتضی، کتاب المکاسب، چاپ اول، قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، 1415.
  5. ایروانی، علی بن عبدالحسین، حاشیه المکاسب، چاپ اول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1406ق.
  6. بحرالعلوم، محمد بن محمد تقی، بلغة الفقیه، چاپ چهارم، تهران: منشورات مکتبه الصادق7، 1403ق.
  7. تبریزى، جواد‌، ارشادالطالبالىالتعلیقعلىالمکاسب، چاپ سوم، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1416.
  8. تبریزى، میرزا فتاح شهیدی‌، ارشاد الطالب، چاپ اول، تهران: چاپخانه اطلاعات، 1375.
  9. ــــــــــــــــــــــ ، هدایة الطالب الی اسرار المکاسب، چاپ اول، تبریز: چاپخانه اطلاعات، 1375ق.
  10. جزائری، سیدمحمدجعفر مروج، هدی الطالب فی شرح المکاسب، چاپ اول، قم: مؤسسه دارالکتاب، 1416ق.
  11. ‌‌خراسانى، محمدکاظم، حاشیة المکاسب‌، چاپ اول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1406ق.
  12. خویی، سیدابوالقاسم، مصباح الفقاهه، محمدعلی توحیدی، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  13. صافی گلپایگانی، لطف‌الله، ضرورة وجود الحکومه او ولایة الفقهاء فی عصر الغیبه، قم: بی‌نا، 1415ق.
  14. طاهری خرم‌آبادی، سیدحسین، مسأله ولایة الفقیه فی کلام الشیخ الانصاری، مجموعه مقالات کنگره شیخ انصاری، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  15. ‌‌غروی نائینى، میرزا محمدحسین‌، المکاسب و البیع، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، 1413ق.
  16. ــــــــــــــــــــــ ، منیة الطالب فی حاشیة المکاسب، تهران: المکتبه المحمدیه، 1373ق.
  17. کدیور، محسن، نظریه‌های دولت در فقه شیعه، چاپ دوم، تهران: نشر نی، 1377.
  18. ــــــــــــــــــــــ ، رساله ولایت فقیه آقایان حائری یزدی و اراکی [تصحیح، تحقیق و تحلیل متن کامل رسالة فی ولایة الفقیه]؛ وبسایت رسمی محسن کدیور، ۲۳ بهمن ۱۳۹۵.
  19. لارى، سیدعبدالحسین‌، التعلیقة على المکاسب، چاپ اول، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیه، 1413ق.
  20. مامقانی، محمدحسن، غایة الامال فی شرح کتاب المکاسب، چاپ اول، قم: مجمع الذخائر الاسلامیه، 1316ق.
  21. مجلسى، محمدباقر، بحارالانوار، چاپ دوم، بیروت: دارالتراث العربی، 1403ق.
  22. مظاهری، حسین، نکته‌هایی پیرامون ولایت فقیه، چاپ دوم، اصفهان: انتشارات بصائر، 1378.
  23. معرفت، محمدهادی، ولایت فقیه، چاپ سوم، قم: مؤسسه فرهنگی تمهید، 1387.
  24. مکارم شیرازی، ناصر، انوارالفقاهه، چاپ اول، قم: انتشارات مدرسه الامام علی7، 1426ق.
  25. منتظری، حسینعلی، دراسات فی ولایة الفقیه، قم: مرکز العالمی للدراسات الاسلامیه، 1409ق.
  26. موسوی خمینى، سیدروح‌اللّه،‌ کتاب البیع‌، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1421ق.
  27. نجفی، محمدتقی، رسالة فی ولایه الحاکم الفقیه، ترجمه موسی نجفی، تهران: بی‌نا، 1371.
  28. نراقی، احمد، عوائد الایام، چاپ اول، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ‌1417ق.
فصلنامه علمی – پژوهشی شیعه شناسی

دوره 17، شماره 66
تابستان 1398
صفحه 149-168

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار