دیدگاه امنیتی شیعه با تأکید بر اندیشه آیة‌الله شهید بهشتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه باقرالعلوم

چکیده

بررسی دیدگاه امنیتی شیعه با تأکید بر اندیشة آیةالله شهید سید محمّد حسینی بهشتی هدف اصلی مقالة حاضر است. نگارنده این موضوع را به روش «استنباطی» بررسی کرده است. تکیة اصلی روش «استنباطی» بر فهم و تجزیه و تحلیل آثار متفکر مورد نظر در چارچوب مکتب فکری اوست. یکی از اهداف اصلی آیةالله شهید بهشتی در غالب مباحث و اقداماتش، این است که انسان و جامعة انسانی به امنیت حقیقی، که ناظر به بقای ابدی انسان است، برسد. گسترة مباحث امنیتی در آثار ایشان وسیع است، به‌گونه‌ای که از فلسفة امنیت تا فقه امنیت، از مدیریت مسائل امنیتی تا اخلاق امنیت، و از مباحث امنیتی در قرآن تا نگاه عرفانی به امنیت را شامل می‌شود. چارچوب نظری علل اربعه پشتیبان نظری مباحث مقاله است. بر اساس چارچوب مذکور، امنیت به عنوان یک امر حادث، چهار علت دارد: علت مادی، علت صوری، علت فاعلی و علت غایی. باتوجه به آنچه ذکر شد، نگارنده کوشیده است تا دیدگاه امنیتی شیعه را با تأکید بر اندیشةآیةالله بهشتی در محورهای چهارگانه مذکور بررسی کند.

تازه های تحقیق

دیدگاه امنیتی قابل استنباط و استخراج از آثار شهید بهشتی را «دیدگاه امنیتی الهی و متعالی» نام نهادیم، هم از این‌رو که به بقای ابدی انسان می‏اندیشد، هم از این نظر که دیگران را به تعالی دعوت می‏کند و هم از این بعد که پشتوانة کلامی آن امامت است. دیدگاه امنیتی ایشان در میان مکاتب امنیتی، به عنوان یک دیدگاه جامع قابل طرح است و مرزهای روشنی دارد. این مرزها از چهار منظر بررسی شد. یکی از منظر علت مادی امنیت بود. در مکاتب امنیتی غربی با مکتب اسلام، مواد تأمین کنندة امنیت در بخش نرم‏افزاری متفاوت است؛ زیرا قرآن و سنّت از مواد اصلی دیدگاه امنیت الهی و اهل‌بیتی است، در حالی که مکاتب دیگر از این منابع محرومند، بلکه در مواردی عمل بر ضد دستورالعمل‏های دینی مورد تأکید است. به لحاظ صوری، هر دیدگاه از مشتقاتی نظیر امنیت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی سخن می‏گوید، اما تعریف هر دیدگاه نسبت به این مشتقات و انواع متفاوت است. در خصوص کارگزاران تأمین امنیت و شرایط آنها نیز متفاوتند، هرچند دربارة سازمان‏ها مشابهت صوری وجود دارد. در بخش علت غایی نیز تفاوت جدّی است. در حالی که علت غایی امنیت اسلامی و الهی قرب به خداست، در نظریه‏های مختلف دیدگاه امنیتی، یا اساساً از غایت صحبت نمی‏شود و فقط بحث مرجع امنیت مطرح است و یا اگر هم مطرح می‏شود غایات صرفاً دنیوی است.

کلیدواژه‌ها


  1. جمعی از مؤلفان، مراحل بنیادین اندیشه در مطالعات امنیت ملّی، گردآوری و ترجمة اصغر افتخاری، تهران، پژوهشکدة مطالعات راهبردی، 1381.
  2. جوادی آملی، عبدالله، فلسفة صدرا، قم، اسراء، 1387.
  3. حسینی بهشتی، سید محمّد، (الف)، سه گونه اسلام به انضمام مراحل اساسی یک نهضت، تهران، بنیاد نشر آثار و اندیشه‏های شهید آیت‏الله دکتر بهشتی، بقعه، 1390.
  4. ــــــــــــــ ، (ب)، شناخت عرفانی، تهران، بنیاد نشر آثار و اندیشه‏های شهید آیت‏الله دکتر بهشتی، بقعه، 1390.
  5. ــــــــــــــ ، (ج)، ولایت، رهبری، روحانیت، تهران، بنیاد نشر آثار و اندیشه‏های شهید آیت‏الله دکتر بهشتی، بقعه، 1390.
  6. ــــــــــــــ ، تفسیر قرآن، تهران، بنیاد نشر آثار و اندیشه‏های شهید آیت‏الله دکتر بهشتی، بقعه، در دست نشر.
  7. ــــــــــــــ ، حزب جمهوری اسلامی: مواضع تفصیلی، تهران، بنیاد نشر آثار و اندیشه‏های شهید آیت‏الله دکتر بهشتی، بقعه، 1388.
  8. ــــــــــــــ ، شب قدر، تهران، بنیاد نشر آثار و اندیشه‏های شهید آیت‏الله دکتر بهشتی، بقعه، 1383.
  9. ــــــــــــــ ، شناخت از دیدگاه قرآن، تهران، بنیاد نشر آثار و اندیشه‏های شهید آیت‏الله دکتر بهشتی، بقعه، 1380.
  10. راضی‌تبار، صدیقه، «بازخوانی لویاتان»، فصلنامه راهبرد، ش30 (زمستان1382).
  11. صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، مجلس شورای اسلامی، 1364تا 1368.
  12. کامپانی، دلا، فلسفة سیاست، تهران، هرمس، 1382.
  13. کانت، ایمانوئل کانت، صلح پایدار، ترجمه و مقدّمة محمّد صبوری، تهران، به باوران، 1380.
  14. کلینی، محمّد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1365.
  15. لک‌زایی، نجف، (الف)، «فلسفة امنیت از دیدگاه امام خمینی»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات راهبردی،ش49، (1389).
  16. ــــــــــــــ ، (ب)، «کاربردهای امنیتی انسان‌شناسی حکمت متعالیه»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات راهبردی، ش50، (1389).
  17. ــــــــــــــ ، «امنیت از دیدگاه آیةالله جوادی آملی»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی اسراء، ش6، (1390).
  18. محلّاتی، سروش، «غبارزدایی از اندیشة بهشتی»، در:

http://www.soroosh-mahallati.com

  1. محمودی، علی، فلسفة سیاسی کانت: اندیشة سیاسی در گسترة فلسفة نظری و فلسفة اخلاق، تهران، نگاه معاصر، 1384.
  2. نصری، قدیر، «تأمّلی معرفت‌شناختی بر فلسفة سیاسی هابز و معنا و مبنای قدرت و امنیت در آن»، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، (خرداد و تیر1381).
  3. هابز، توماس، لویاتان، ویرایش و مقدّمة از سی.بی. مکفرسون، ترجمة حسین بشیریه، تهران، نی.