تبیین اندیشه شیعی در سه دهه نقاشی ایران دوره معاصر (57 ـ 87ش)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس

2 دانش آموخته دانشگاه تهران پردیس هنر های زیبا دوره های عالی هنر

چکیده

اندیشه شیعی در چند دهه اخیر، تأثیر انقلابی و ساختارشکن بر نقاشی معاصر ایران داشته و در سه دهه از عمر انقلاب یعنی سال‌های 57 تا 87 شمسی، نمود خاصی یافته است. تأثیرپذیری نقاشی ایران معاصر از فرهنگ شیعی و در رأس آن واقعه کربلا آشکار و هویداست. بیرق­ها، سلاح­ها، مرکب­ها و رنگ­های سرخ و سبز در این آثار، همگی در حکم نشانه­هایی برای بیان وقایعی هستند که از فرهنگ شیعی سرچشمه می­گیرند. نشانه­ها در قالب نماد و سمبل، محملی توانا و گویا برای شرح وقایع و مظلومیت شیعه هستند و نقاشی انقلاب به­مدد این نشانه­ها و مفاهیم آن­ها به زبان استعاری، با مخاطب رابطه برقرار می­کند. به­لحاظ محتوایی، به­کارگیری مضمون‌های شیعی مهم‌ترین ویژگی بارز نقاشی انقلاب است. در این مقاله، ضمن جمع­بندی و تکمیل دیدگاه­های پژوهش­گران در مورد محتوای مضامین دینی شیعی در سه­ دهه از نقاشی انقلاب، آثار مربوط به این سال­ها از طریق بررسی محتوای مضمون و اطلاعات متن جداول و نمودارها تجزیه­ و تحلیل می­شوند. بررسی­های انجام­شده، نشان می­دهد که محتوای آثار بیش­تر تحت‌ تأثیر اندیشه و آموزه­­های شیعی بوده و از لحاظ تکنیک و شیوه­ اجرا نیز این آثار عمدتاً به­صورت ترکیبی در قالب سبک­های رئالیسم و سمبولیسم آفریده شده­اند.

کلیدواژه‌ها


  1.  

    1. اسدی، مرتضی و احمد نادعلیان، فصلنامه­ علمی ـ پژوهشی نگره، شماره­ 25، بهار 1392.
    2. جعفریان، رسول، تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا دولت صفوی، تهران: نشرعلم، ۱۳۹۳.
    3. خزایی، محمد، مطالعات هنرهای تجسمی، شماره­17، خرداد ۱۳۸۱.
    4. رهنورد، زهرا، تجربه معنوی، تهران: مرکزهنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با همکاری مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1378.
    5. ـــــــــــــــــــــ ، حکمت هنر اسلامی، سمت، ۱۳۷۸.
    6. ـــــــــــــــــــــ ، هنر انقلاب اسلامی، خیال شرقی، کتاب چهارم، تهران: فرهنگستان هنر، ۱۳۸۷.
    7. شادقزوینی، پریسا‌، «تجلی باورهای شیعی درمضامین عاشورایی»، فصلنامه شیعه­شناسی، سال دوازدهم، شماره ۴۵، بهار۱۳۹۳.
    8. طبسی، محسن و مجتبی انصاری، «بررسی محتوا و شکل در دهه اول انقلاب»، هنرهای زیبا، شماره ۳۷، پاییز۱۳۸۵.
    9. طغیانی، اسحاق، تفکر شیعه و شعردوره­ صفوی، انتشارات دانشگاه اصفهان و فرهنگستان هنر، ۱۳۸۵.
    10. عکاشه، ثروت، نگارگری اسلامی، تهران: حوزه هنری فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۸۰.
    11. گودرزی، مرتضی (دیباج)، هنرانقلاب، تهران: انشارات سوره مهر، مرکزهنرهای تجسمی حوزه هنری، بی­تا.
    12. کربن، هانری و علامه طباطبایی، شیعه، تذکرات و مکاتبات پرفسور هانری کربن با علامه طباطبایی، مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه، ۱۳۹۳.
    13. مطهری، مرتضی، بیست گفتار، قم: صدرا، ۱۳۵۸.
    14. ـــــــــــــــــــــ ، عدل الهی، تهران: حسینیه ارشاد، ۱۳۴۹.
    15. مهدی­زاده، علیرضا و حسن بلخاری، «بررسی مضامین و نمادهای شیعی در نگاره معراج پیامبر فالنامه تهماسبی»، فصلنامه شیعه­شناسی، سال دوازدهم، شماره ۴۶‌، تابستان۱۳۹۳.
    16. وحیدزاده، محمدرضا، سبک­شناسی هنر انقلاب اسلامی، تهران: سوره، ۱۳۹۶.

    منابع تصویری

    1. آرشیو حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
    2. آلبوم ده سال با نقاشان انقلاب اسلامی، مصطفی گودرزی، ۱۳۶۷.
    3. شاه­کارهای نگارگری ایران، تهران: موزه هنرهای معاصر.
    4. فالنامه شاه طهماسبی، آرش اکبرپور، ۱۳۹۶.