بررسی میزان احساس تبعیض مذهبی در میان دانشجویان شیعه افغانستان (مطالعه موردی دانشگاه کابل)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای- حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه فردوسی مشهد و رئیس موسسه تحصیلات عالی دانش

2 استادیارگروه حقوق دانشگاه فردوسی- مشهد

چکیده

از دو دهه اخیر و پس از تصویب قانون اساسی افغانستان در سال 1382 و پذیرش آزادی اقلیت‌های مذهبی و قومی، موضوع هویت مذهبی به یکی از مسائل مورد توجه مبدل  گشت. این پژوهش، با هدف بررسی رابطه میان میزان احساس تبعیض مذهبی دانشجویان شیعه از خدمات رفاهی، دانشجویان اهل­سنت، محیط دانشگاه، اساتید و کارمندان دانشگاه دولتی کابل نگاشته شده است. روش تحقیق به صورت پیمایشی بوده و برای تحلیل و توصیف داده‌های آماری از آزمون هم­بستگی پیرسون استفاده شده است. جامعه آماری آن تمام دانشجویان شیعه دانشگاه کابل از سال 1395- 1397 است که از میان آن­ها، 262 نفر از طریق فرمول کوکران انتخاب شده و روش نمونه­گیری آن از نوع چند مرحله­ است که ترکیبی از روش تصادفی خوشه­­ای است. نتایج نشانگر آن هستند که بیش از 80 درصد دانشجویان شیعه، نسبت به اساتید، محیط دانشگاه و کارمندان دانشگاه احساس تبعیض مذهبی می­کنند. ولی این احساس تبعیض نسبت به خدمات رفاهی و نیز دانشجویان اهل­سنت با درصدی کم­تر (30 درصد) است. عواملی مانند جنسیت، سن، رشته تحصیلی و قومیت، تأثیر چندانی در میزان تبعیض ندارد و در نتیجه میان این عوامل و تبعیض، رابطه معنادار موجود نیست، بلکه یافته­های پژوهش نشان می­دهد رابطه معناداری میان مذهب و تبعیض وجود دارد.

تازه های تحقیق

نتیجه­

این پژوهش به تبعیض مذهبی در دانشگاه کابل به مثابه دانشگاهی برای تمامی مردم افغانستان به صورت پیمایشی پرداخت. با توجه به داده­های موجود، در میزان احساس تبعیض مذهبی میان دانشجویان شیعه و سایر دانشجویان، عدم­توازن دیده­ می­شود. با توجه به بررسی­های صورت گرفته، مهم­ترین نتایج یافت­شده در این پژوهش به قرار ذیل است:

1. میزان احساس تبعیض دانشجویان شیعه نسبت به کارمندان و اساتید دانشگاه بیش‌تر از محیط دانشگاه، دانشجویان اهل­سنت و خدمات رفاهی است. این برآمد مؤید فرضیه اولیه پژوهش است.

2. آمارهای غیررسمی داده شده، حاکی از آن است که دانشجویان شیعه، به میزان خیلی زیادی احساس نارضایتی نسبت به کارمندان و اساتید دانشگاه دارند. ولی این سخن می­تواند در نحوه ارزیابی میزان احساس تبعیض ایراد داشته باشد؛ اما نتایج این پژوهش به صورت علمی، تا حدودی بر آمار غیررسمی صحه گذاشت.

3. در توزیع فراوانی میان دانشجویان شیعه و تمام دانشگاه کابل، احساس تبعیض با میانگین 3.61 و 59.6 درصد، تبعیض خیلی بالایی بیان گردیده است.

4. در توزیع فراوانی میانگین قومیت، قوم هزاره و سایر اقوام، میانگین بالای احساس تبعیض مذهبی از عملکرد اساتید و کارمندان داشته، در حالی که هر دو، میانگین پایین­تری نسبت به خدمات رفاهی، دانشجویان اهل­سنت و محیط دانشگاه داشتند، در نتیجه برخلاف نظریات پیشین، میان قومیت و تبعیض رابطه­ای وجود ندارد.

5. در مورد جنسیت و تبعیض، میزان تبعیض خیلی زیاد با بیش­ترین میانگین دانشجویان (پسر و دختر) از محیط دانشگاه، اساتید و کارمندان احساس شده که بر خلاف نظریات داده شده در مبانی نظری است که قائل به تبعیض میان دختران و پسران بودند.

6. به لحاظ سن دانشجویان و تبعیض میان گروه سنی، هیچ­گونه تفاوتی دیده نمی­شود و بالاترین میزان احساس تبعیض در میان گروه­های سنی از محیط دانشگاه، اساتید و کارمندان بیان گردید، در حالی­که میان سن و تبعیض، رابطه معناداری وجود دارد.

7. در توزیع فراوانی میان رشته تحصیلی دانشجویان، بالاترین میزان احساس تبعیض مذهبی در محیط دانشگاه، اساتید و کارمندان مشاهده گردیده است. هم­چنین میزان احساس تبعیض دانشجویان شیعه در دانشکده علوم انسانی بیش­تر از دانشکده علوم تجربی است.

با توجه به نتیجه به دست آمده در این تحقیق، موارد ذیل پیشنهاد می­گردد:

1. افغانستان سرزمینی با کثرت قومی و مذهبی است. تنش­های داخلی چند دهه اخیر، یکی از عوامل اصلی تفرقه قومی - مذهبی است که در اثر آن، تمام ساختارهای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی گرفتار چنین فاجعه­ای شده­ و هم­چنان، مذاهب و اقوام افغانستان در این جهل خانمان­سوز هستند؛ لذا شهروندان افغانستان، باید با استفاده از تجربه دیگران دریابند که سعادت و آبادی آن­ها، در گرو آبادی همه اقوام، مذهب و یکایک شهروندان است.

2. نتیجه پژوهش نشان می­دهد، دانشجویان شیعه فارغ از این­که متعلق به کدام قوم هستند، تبعیض مذهبی را احساس می­کنند. واقعیت اخیر، بیان­گرِ وضع کاملاً غیرمعمول و نگران­کننده در دانشگاه کابل است. بر این اساس، دولت اسلامی افغانستان باید در راستای اصول شهروندی، قانون اساسی و معیارهای پذیرفته حقوق بشر برای رفع آن اقدام جدی به عمل آورد.

3. بر اساس تحلیل و توصیف آماری، میزان احساس تبعیض گروه سنی 1 بیش­تر از دیگر گروه­ها ارزیابی گردیده و از سوی دیگر، این گروه سنی در حساس­ترین مرحله زندگی خود به سر می­برند، لذا حساسیت این موضوع، این مهم را می­طلبد که مسئولان دانشگاه، اقدامات و تدابیر پیش­گیرانه­ای را برای جلوگیری از رفتارهای نابه­هنجار در نظر بگیرند.

4. بیش­تر مباحث الاهیاتی و دینی در دانشکده علوم انسانی، بر مبنای عصبیت­های مذهبی بوده که این امر می­تواند احساس تبعیض مذهبی در بین شیعیان را افزایش دهد؛ همان­طور که نتایج تحقیق حاضر نیز آن را نشان داد. لذا بر اساس نگرانی موجود، مدیران ارشد دانشگاه کابل می­توانند از طریق اصلاح سرفصل­های آموزشی و یا تذکر به اساتید، اقدامات لازم را مبذول نمایند.

5. به لحاظ فنی و عینی،[1] چندین بار برگزاری مراسم مذهبی مانند عزاداری در خوابگاه یا مسجد دانشگاه، منجر به درگیری­های خون­آلود و مرگ­بار شده است. لذا مناسب است که دانشگاه کابل، برای گذار از این بحران و کنترل درگیری­های خونین­، راه‌کارهای کنترل احساس تبعیض مذهبی را پیش بگیرد؛ برای مثال، از تجربیات دیگر دانشگاه­ها استفاده کند تا دیگر شاهد درگیری و نزاع های مذهبی میان دانشجویان دانشگاه کابل نباشیم.

6. در آخر پیشنهاد می­گردد که موضوعاتی مانند سنجش میزان احساس گونه­های مختلف تبعیض، برای طلاب افغانستانی در دانشگاه المصطفی ایران، ادارات دولتی و مراکز آموزش عالی افغانستان و نیز میان شهروندان به هدفی جدی و اولویتی مهم برای دولت‌مردان، محققان و دانشجویان تبدیل شود.

 

[1]. هر سال در ماه محرم، دانشجویان شیعه مراسم عزاداری در مسجد دانشگاه کابل برگزار می­کنند. تا کنون شاهد چندین درگیری میان دانشجویان تشیع و اهل­سنت بوده­ایم که نتیجه آن مجروح و کشته شدن چندین دانشجو بوده است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1.  

    1. بی­نام ، تبعیض در محیط درس، مجله بین المللی مدرسه اولیاء، شماره88، 1365.
    2. ساعی، علی، روش تحقیق در علوم اجتماعی با رهیافت عقلانیت و انتقادی، چاپ اول، تهران: سمت، 1386.
    3. سیدزاده ثانی، سیدمهدی، ترس از بزه­دیدگی مکرر، در مجموعه مقلات نخستین همایش پیش­گیری ار جرم: پیش­گیری از تکرار جرم و بزه­دیدگی، تهران: دفتر تحقیقات کاربردی پلیس پیش­گیری ناجا، 1387.
    4. سیدزاده ثانی، سیدمهدی و سعید کرمانی، ترس از جرم در مشهد: میزان و عوامل، مجله پژوهش حقوق کیفری، شماره 8، 1392.
    5. گزارش کمیسیون حقوق بشر افغانستان، بررسی میزان تطبیق کنوانسیون منع هر نوع تبعیض نژادی در افغانستان، گزارش اول، کابل: نشر حقوق بشر، 1397.
    6. شفیعی‌­نیا، عباس و یعقوب احمدی، فرایند تبعیض سیاسی - اجتماعی و هویت­خواهی قومی (مورد مطالعه جوانان شهرستان سنندج قروه)، مجله علمی ـ پژوهشی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، شماره دوم، 1397.
    7. قانون اساسی افغانستان مصوب 1381.
    8. کاظمی، فاطمه، بررسی تبعیض نژادی از دیدگاه اسلام و کنوانسیون­های بین­المللی با نگاهی به حقوق ایران، کنگره بین­المللی فرهنگ و اندیشه دینی، 1393.
    9. کود جزا افغانستان مصوب1396.
    10. گرجی اندریانی، علی­اکبر و حامد طبری، مریم میرمحمدصادقی، تبعیض مثبت: تبعیض عادلانه یا درمان اثرات تبعیض، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 55، 1390.
    11. لسانی، سیدحسام­الدین، جایگاه اقلیت­ها در حقوق بشر (آخرین دست‌آوردها)، مجله حقوق خصوصی، شماره 3، 1382.
    12. مهری، پروانه، شناسایی عوامل مؤثر اجتماعی، فرهنگی و آموزشی بر ایجاد تبعیض­های جنسیتی از دانشجویان کارشناسی دختر دانشگاه کابل، پایان­نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، 1394.
    13. میرزایی، حسین و محمد عباس‌زاده، مطالعه چگونگی تعامل هویت ملی و قومی دانشجویان (مطالعه موردی دانشجویان آذری، عرب و بلوچ)، مجله علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، شماره 2، 1392.
    14. میرزایی، حسین، توکل آقایاری، سجاد قربان­پور، بررسی عوامل مرتبط با هویت ملی و هویت قومی (مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه تبریز)، فصلنامه راهبر اجتماعی - فرهنگی، شماره 9، 1392.
    15. نجفی ابرندآبادی، علی­حسین و جمعی از نویسندگان، دانش­نامه بزه­دیده­شناسی و پیش­گیری از جرم (2 جلد)، چاپ اول، تهران: مرکز تحقیقات کاربردی پلیس پیشگیری ناجا  ـ نشر میزان، 1384.
    16. Phinney, J.S & Ong. A. (2007)," Conceptualization and Measurment of Ethnic Identity: Current Status and Futuer Direction", Journal of Counseling Psychology, Vol. 54, NO. 3, P.271-281.
    17. Policy Unit Age Concern England (2003), Survey of fear of street crime amongst older people.
    18. Toseland, R.W (1982), Faer of Crime: Who Is Most Vulnerable, Journal of Criminal Justice, Vol. 10, Issue 4. P.271-282.
    19. https:/www.aihrc.Org.af.
    20. http:/ku.edu.af/fa.

    21. www//8am.com روزنامه هشت صبح افغانستان-

فصلنامه علمی شیعه شناسی
دوره 17، شماره 68
دی 1398
صفحه 33-62

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار