2
دانش آموخته کارشناسی ارشد تاریخ تشیع دانشگاه خوارزمی
چکیده
پس از انقراض حکومت بهمنیان در منطقه دکن، پنج حکومت به نام‌های قطب‌شاهیان، عادل‌شاهیان، نظام‌شاهیان، عماد‌شاهیان و برید‌شاهیان، جانشین آن‌ها شدند که از این میان حکومت قطب‌شاهیان، نظام‌شاهیان و عادل‌شاهیان، شیعه را مذهب رسمی حکومت خود اعلام کردند. سلطان‌قلی قطب‌شاه حکومت قطب‌شاهیان را در سال ۹۱۸ قمری در گلکنده پایه‌گذاری کرد. حکام این سلسله، همواره با دربار صفویه شیعه‌مذهب روابط بسیار خوبی داشتند. حمایت‌های بی‌دریغ فرمان‌روایان قطب‌شاهی، موجب شد تا ایرانیان زیادی به دکن مهاجرت نمایند. با ورود میرمحمد به گلکنده در سال ۹۸۹ قمری، دوره گسترش و شکوفایی فرهنگ ایرانی ـ شیعی در این منطقه آغاز گردید. علامه به‌واسطه تقوا و هوش سیاسی خود، توانست به منصب پیشوایی نایل شود که بالاترین مقام در دربار قطب‌شاهی بعد از شاه بود. بناهایی که وی به سبک ایرانی در حیدرآباد و اطراف آن ساخت، موجبات گرایش مردم منطقه به فرهنگ ایرانی ـ شیعی را فراهم نمود. مراسم مذهبی شیعه به‌ویژه آیین عاشورا تحت تأثیر میرمؤمن، با شور و حال خاصی برگزار می‌شد و هنوز هم نشانه‌های این اثرگذاری در میان مردم هند دیده می‌شود. این پژوهش، با بررسی کتابخانه‌ای و بر اساس روش توصیفی ـ تحلیلی، به نقش میرمؤمن استرآبادی در ترویج و گسترش فرهنگ ایرانی ـ شیعی در دکن می‌پردازد.
ـــــــــــــــــــــــ ، تاریخ اجتماعی شیعیان دکن در قرن ۱۰ و ۱۱، پایان‌نامه دکتری، ص ۲۰۱-۲۰۳، سال ۱۳۹۱.
ـــــــــــــــــــــــ ، «بررسی وضعیت اقتصادی شیعیان دکن در قرن ۱۰ و ۱۱ هجری»، فصلنامه مطالعات شبه‌قاره دانشگاه سیستان و بلوچستان، ش ۲۴، ص ۹۱-۱۰۶، سال ۱۳۹۴.
ـــــــــــــــــــــــ ، «روابط سیاسی قطب‌شاهیان و صفویان»، دوفصل‌نامه تاریخ در آینه پژوهش، ش۱۲، ص۹۱-۱۰۸، سال ۱۳۸۵.
ـــــــــــــــــــــــ ، «گذری بر منابع تاریخی عصر قطب‌شاهیان»، نشریه نامه تاریخ‌پژوهان، ش۱۰، ص۱۳۹-۱۶۵، سال ۱۳۸۶.
ـــــــــــــــــــــــ ، «دوران طلایی حکومت قطب‌شاهیان در دکن»، فصلنامه تاریخ اسلام، شماره مسلسل ۳۳-۳۴، ص ۱۴۹-174، سال ۱۳۸۷.
صدیقی، بیروتی، «آن دیواره تأثیر زبان‌های ایرانی بر زبان‌های هندی»، مجموعه مقالات روابط فرهنگی ایران و هند، تهران: معاونت بین‌المللی سازمان فرهنگ و تبلیغات اسلامی، ۱۳۸۵.
ضابط، حیدررضا، «ادیان و مکاتب: تشیع در شبه‌قاره هند»، مجله پژوهش‌های اسلامی، ش۱۳، ص۱۵۳-۱۷۰، سال ۱۳۷۷.
فدایی اسپهانی، نواب میرزا نصرالله خان، داستان ترک نازان هند، تهران: چاپخانه محمدعلی فردین، ۱۳۴۱.
جاروی، عون‌علی و علیقلی قرایی، قادری محیی الدین ، میرمحمدمؤمن استرآبادی مروج تشیع در جنوب هند، بی‌جا: نشر مورخ، ۱۳۸۶.
گلی زواره، غلامرضا، «نفوذ و گسترش اسلام و تشیع در شبه قاره هند» (۶)، نشریه درس‌هایی از مکتب اسلام، ش۶۷۲، ص۲۴-۳۱، سال ۱۳۹۶.
مقدم، محمدباقر، اثر آفرینان استرآباد و جرجان استان گلستان، گرگان: مؤسسه فرهنگی میرداماد، ۱۳۹۲.
میرزاابوالقاسم رضی‌الدین‌بن‌نورالدین، مخاطب به میرعالم، حدیقة العالم، به اهتمام سیدعبداللطیف شیرازی، حیدرآباد دکن: بی‌نا، ۱۳۰۹.
نقوی، صادق، مؤسسات دینی مسلمانان و نقش آن‌ها در دوران قطب‌شاهیان، حیدرآباد دکن: بی‌نا، ۱۹۹۳.
ناشناس، تاریخ سلطان محمد قطب‌شاه، به خط نظام‌بن‌عبدالله شیرازی، نسخه خطی شماره ۳۸۸۵، کتابخانه ملی ملک، بی‌تا.
. نوایی، عبدالحسین، اسناد و مکاتبات سیاسی ایران، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۶۰.
هالیستر، جان نورمن، تشیع در هند، ترجمه آذرمی‌دخت مشایخ فریدنی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۷۳.
هندوشاه استرآبادی، محمدقاسم، تاریخ فرشته، تصحیح محمدرضا نصیری، ج2، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۸۸.
ـــــــــــــــــــــــ ، تاریخ فرشته، تصحیح محمدرضا نصیری، ج3، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۹۳.
Majumdar R.C Gen.ed., The History and Culture of the Indian People, vol.6-7. Seventh ed. Bharatiya Vidya Bhavan, Mumbai, 2001.
Tavernir, Jean batise, Travels in India, translated by V.ball, ll.D.f.r.s.f.g.s, vol2, New York, 1889.
)