تحریف تاریخی نقش امام علی در سریه ذات‌السلاسل و دلایل آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی و استادیار دانشگاه اصفهان

چکیده

سریه ذات‌السلاسل، یکی از حوادث مهم تاریخ صدر اسلام است که در سال هشتم هجری رخ داد. برخلاف وجود دلایل و شواهد متعددی که ثابت می‌کند امام علی بن ابی‌طالب در این سریه حضور فعال داشته، برخی از منابع اسلامی آن را انکار کرده­اند. سؤال این است که حضور امام علی در این سریه چگونه اثبات می‌شود و این موضوع، چه فواید و ضرورتی دارد؟ دلایل تغافل نویسندگان اسلامی در انکار حضور آن حضرت در این سریه چیست و این امر چه پیامدهایی داشته است؟ سریه ذات‌السلاسل، نقش مهمی در موضع‌گیری جریان‌های مختلف در مواجهه با مسائل مهم جامعه اسلامی مانند جانشینی پیامبر و مسأله خلافت، فهم آموزه‌های دینی و جایگاه صحابه دارد و تدابیر و اقدامات پیامبر در این سریه، برای ابلاغ امامت خاصه علی و رد ادعاهای دیگر بوده است. این امر، سبب شده تا در حین سریه و بعد از آن، ائتلافی علیه پیامبر و خاندان ایشان صورت گیرد که نتیجه آن تحریف حقایق به‌ویژه در روایت و ثبت سیره و مغازی و تغافل نسبت به آموزه­های وحیانی، تدابیر پیامبر و مسائل مهم جامعه اسلامی بوده است. روش تحقیق، مطالعه تاریخی به شیوه تحلیلی، توصیفی و انتقادی است که با استفاده از منابع اسلامی انجام ‌گرفته است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. احمد بن حنبل، مسند، بیروت، دارصادر، بی­نا.
  2. ابن­ابی شیبه، المصنف، تحقیق سعید محمد اللحام، بیروت، دارالفکر، 1409 ه.ق.
  3. ابن­اثیر، اسدالغابه، تهران، اسماعیلیان، بی‌تا.
  4. ابن‌جوزی، عبدالرحمان، زاد المسیر فی علم التفسیر، بیروت، دارالکتب العربی، 1423ه.ق.
  5. ابن­جبر، علی، نهج الایمان، تحقیق احمد حسینی، قم، مجتمع امام هادی7، 1418 ه.ق.
  6. ابن­حبان، الثقات، حیدرآباد، الکتب الثقافیه، 1393ه.ق.
  7. ابن‌حبیب، المحبر، تصحیح ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، المکتب التجاری، بی­تا.
  8. ابن­سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1418 ه.ق.
  9. ابن­­سیدالناس، عیون الاثر، بی­جا، مؤسسة عزالدین، 1406 ه.ق.
  10. ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی­طالب، نجف، الحیدری، 1376 ه.ق.
  11. ابن­عبدالبر، الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، 1412 ه.ق.
  12. ابن­کثیر، اسماعیل، البدایة و النهایة، تحقیق علی شیری، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1408 ه.ق.
  13. ـــــــــــــــــــــ ، السیرةالنبویة، تحقیق مصطفی عبدالواحد، بیروت، دارالمعرفة، 1396 ه.ق.
  14. ابن­منظور، محمد، لسان العرب، بیروت، دار صادر، 1375ه.ق
  15. ابن­هشام، عبدالملک، السیرةالنبویة، بیروت، دارالمعرفة، بی‌تا.
  16. استرآبادی، احمد، آثار احمدی، تهران، میراث مکتوب، 1374 ش.
  17. اسکافی، محمد، المعیار و الموازنة، تحقیق محمدباقر محمودی، تهران، نشر نی، 1374.
  18. بحرانی، هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، بنیاد بعثت،1416 ق.
  19. بخاری، اسماعیل، تاریخ الکبیر، دیاربکر، المکتبة الاسلامیة، بی­تا.
  20. بخاری، اسماعیل، صحیح، بیروت، دارالفکر،1401 ه.ق.
  21. بلاذری، احمد، انساب الاشراف، تحقیق محمودی، بیروت، الأعلمی،1394 ه.ق.
  22. بیهقی، احمد، السنن الکبری، بیروت، دارالفکر، بی­تا.
  23. ترمذی، محمد، سنن، تحقیق عبدالرحمان محمد، بیروت، دارالفکر، 1403 ه.ق.
  24. جوهری، احمد، السقیفة والفدک، تحقیق امینی، الثانیة، بیروت، الکتبی،1412 ه.ق.
  25. حاکم نیشابوری، المستدرک، تحقیق مرعشی، بیروت، دارالمعرفة، 1406 ه.ق.
  26. حسینی استرآبادی، شرف‌الدین علی، تأویل الآیات الظاهره، جامعه مدرسین، قم، 1409 ه.ق.
  27. حسینی همدانی،‌ محمد حسین،‌ انوار درخشان،‌ تهران،‌ کتاب­فروشی لطفی،‌ 1404ه.ق.
  28. حموی، یاقوت، معجم البلدان، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی­تا.
  29. خلیفه بن خیاط، طبقات، تحقیق زکار، بیروت، دارالفکر 1414 ه.ق
  30. دیلمی، ارشادالقلوب، ترجمه علی سلگی، ناصر، 1376 ه.ش.
  31. ذکاوتی قراگزلو،‌ علیرضا، ‌اسباب النزول،‌ تهران،‌ نی، ‌1383ه.ش.
  32. رازی ابوالفتوح،‌ روض­الجنان و روح­الجنان فى تفسیرالقرآن،‌ مشهد، ‌آستان قدس رضوی،‌ 1408ه.ق.
  33. رازی، محمد، نزهة­الکرام و بستان­العوام، تهران، دانشگاه تهران، بی‌تا.
  34. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، بیروت / دمشق، درالعلم / دارالشامیة، 1412ه.ق.
  35. راوندی، ضیاء­الدین، النوادر، تحقیق عسکری، دار­الحدیث، 1407 ه.ق.
  36. راوندی، قطب­الدین، الخرائج و الجرائح، قم، الإمام المهدی، بی­تا.
  37. سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت، قم، بوستان کتاب، بی­تا.
  38. السلومی، عبدالعزیز سلیمان، دور علی بن ابی طالب فی غزوات و سرایا النبی9 «دراسةتاریخیةتوثیقیة»، المدینة المنورة، العدد42، صفحات201-242، 1428ه.ق،.
  39. سمعانی، عبدالکریم، الانساب، حیدرآباد، دائرة المعارف العثمانیة، 1382 ه.ق.
  40. شیخ صدوق، محمد­، من لا یحضره الفقیه، قم، جامعه مدرسین، 1413 ه.ق.
  41. شیرازی، محمدطاهر، الأربعین فی امامة الائمه الطاهرین، تحقیق رجائی، محقق، 1418 ه.ق.
  42. صحیفة الرضا، باشراف ابطحی، قم، مؤسسة الإمام المهدی، 1408 ه.ق.
  43. طالقانی، ‌محمود،‌ پرتوی از قرآن،‌ تهران، ‌شرکت سهامی انتشار،‌ 1392ه.ش.
  44. طباطبایی، محمدحسین، المیزان، قم، النشر الاسلامی،1403 ه.ق.
  45. طبرسی، احمد، الإحتجاج، تحقیق خرسان، دار النعمان، بی­تا.
  46. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، بیروت، الاعلمی، 1415 ه.ق.
  47. طبری، محمد، المسترشدفی امامة امیرالمؤمنین، تحقیق محمودی، قم، کوشانپور، بی­تا.
  48. ـــــــــــــــــــــ ، تاریخ الامم و الملوک، بیروت، مؤسسة الأعلمی، بی‌تا.
  49. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین و مطلع النیرین، تحقیق حسینی اشکوری تهران، المرتضویه، 1375.
  50. طوسی،‌ محمد،‌ التبیان فی تفسیر القران، بیروت، دارإحیاء التراث العربی،‌ بی‌تا.
  51. عبدالرزاق، ابوبکر، مصنف، تحقیق حبیب الاعظمی، بی‌جا، المجلس العلمی، بی‌تا.
  52. علامه حلی، المستجاد من کتاب الارشاد، قم، مرعشی،1406 ه.ق.
  53. علی بن یونس، عالمی، صراط المستقیم، تحقیق محمودی، مکتبة المرتضویة، بی­تا.
  54. فخر رازی، مفاتیح الغیب، بیروت، دارالإحیاء التراث العربی، 1470ه.ق.
  55. فرات کوفی، تفسیر، تحقیق محمدکاظم، ایران، وزراه الثقافة و الإرشاد الاسلامی، 1410 ه.ق.
  56. قاضی نعمان، دعائم الاسلام، تحقیق فیضی، دارالمعارف، 1383 ه.ق.
  57. قاضی نعمان، شرح الأخبارفی فضائل الائمة الاطهار، تحقیق حسینی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، بی­تا.
  58. قرشی، باقر شریف، حیاة الامام الرضا7، بی­جا، منشورات سعید بن جبیر. بی­تا.
  59. قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1371ه.ش.
  60. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر، تصحیح جزایری، الثانیة، قم، دارالکتاب، 1404 ه.ق.
  61. کلینی، محمد، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1365 ه.ش.
  62. کوفی، ابوالقاسم علی بن احمد، الاستغاثه (فی بدع الثلاثه)، تهران، مکتبه نینوی الحدیثه، بی­تا.
  63. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، الوفاء، 1403 ه.ق.
  64. مرتضی العاملی، ‌جعفر، ‌الصحیح من السیره النبی الاعظم،‌ قم، ‌دارالحدیث،‌ 1426ه.ق.
  65. مرندی، ابوالحسن، مجمع النورین، بی‌نا، بی­تا.
  66. مسلم نیشابوری، صحیح، بیروت، دارالفکر، بی­تا.
  67. مفید، محمد، الإرشاد، قم، کنگره شیخ مفید، 1413 ه.ق.
  68. مقریزی، تقی‌الدین، إمتاع الأسماع، بیروت، دارالکتب العلمیة،1420 ه.ق.
  69. مکارم شیرازی، ناصر، المثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، قم، مدرسة امام علی بن ابی‌طالب،1421 ه.ق.
  70. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۳۷۴ش.
  71. موسوی همدانی، محمدباقر، ترجمه تفسیر المیزان، قم، جامعه مدرسین،1374 ه.ش.
  72. مهیار، رضا، فرهنگ ابجدی، تهران، اسلامی، 1370.
  73. میبدی، رشیدالدین، کشف الأسرار و عدة الأبرار، تهران، امیرکبیر، 1371ه.ش.
  74. النسائی، احمد، السنن الکبری، تحقیق بنداری و...، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1411 ه.ق.
  75. نووی، شرح مسلم، الثانیة، بیروت، دارالکتاب العربی،1407 ه.ق.
  76. واقدی، محمد، المغازی، بیروت، الأعلمی، 1409 ه.ق.
  77. یعقوبی، احمد، تاریخ، قم، اهل‌بیت‰، بی‌تا.
  78. یوسفی، محمدهادی، موسوعة التاریخ الاسلامی، قم، مجمع الفکر الإسلامی، 1417 ه.ق.
فصلنامه علمی شیعه شناسی
دوره 15، شماره 60
اسفند 1396
صفحه 163-190

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار