نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، مشهد، ایران.
2 دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد
چکیده
تازه های تحقیق
با توجه به آنچه در منابع تاریخی شیعه و اهل سنت و بررسی دوازده کتاب تاریخی مطرح شده است، میتوان نتیجه گرفت که امام کاظم7 اقداماتی سیاسی در جهت اعتلای وضعیت شیعیان صورت دادند و تلاشی از ایشان برای کسب قدرت و خلافت مشاهده نمیشود. این موضوع با توجه به شرایط زمانی که مملو از خفقان سیاسی و ظلمت خلفای عباسی بود، کاملاً قابل توجیه است.
در مقابل، برخی از محققان معتقدند: امام کاظم7 اگر در دوران خلافت عباسیان اقدامات هوشمندانهای همچون عدمحمایت از قیام فخ و یا تقیه صورت دادند، ولی از همکاری بیشتر با عباسیان و مطلوب ساختن شرایط شیعیان، استفاده مطلوب نکردند. محققان شیعه به این ابهام پاسخ دادهاند که اولاً، هیچگاه کسب قدرت و خلافت هدف اصلی امامان شیعه نبوده و ثانیاً، شرایط برای زمامداری ظاهری آنان بر امت اسلامی مهیا نبوده است. ثالثاً، با گذر زمان، صحت اقدامات امامان شیعه در تاریخ مشخص میشود.
بدین روی، میتوان گفت: اقدامات سیاسی امام کاظم7، مجموعه اقداماتی است که از نظر منابع تاریخی شیعه و اهل سنت تا پایان قرن پنجم، به مثابه فعالیتهای مناسبی برای امت اسلامی، بهویژه شیعیان، ترسیم میشود که مقابله با تفرقهافکنی و مدارا با حکومتی که قدرت، ثروت و حمایت عمومی را در دست داشت، مطلوبتر از هر اقدام سیاسی دیگری شناخته میشود. تشکیل حکومت پنهانی، تقیه و حکومت وکالتی، مهمترین ابزارهای سیاسی امام کاظم7 بود، ولی در قبال موضوعاتی مانند هدایت امام کاظم7 در دوران زندان، مطلبی در کتب تاریخی درج نشده است. اقدامات سیاسی - علمی، اقدامات سیاسی در جهت آشکار ساختن چگونگی غصب خلافت، اقدامات سیاسی در تقابل با قتل شیعیان و ظلم و جور، اقدامات سیاسی در مقابله با فرقههای گمراه، اقدامات سیاسی در تقابل با منصور عباسی و هارونالرشید و در نهایت اقدامات سیاسی در زمان زندانی شدن امام کاظم7 مجموعه فعالیتهای امام کاظم7 بود که در کتب تاریخی بصائر الدرجات، فرق الشیعه، تاریخ الیعقوبی، مروج الذهب و معادن الجوهر، مناقب آل ابیطالب و الملل و النحل از منابع تاریخی شیعه، و کتب تاریخ الرسل و الملوک، حلیة الأولیاء و طبقات الأصفیاء، الإبانة الکبری، تاریخ مدینة دمشق، تاریخ بغداد و صفة الصفوه از منابع تاریخی اهل سنت بدان توجه شده است.
کلیدواژهها