نقش ایمان و دولت در تضمین صلح از دیدگاه قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه شهید بهشتی (ره)

چکیده

ایجاد جامعه امن و تضمین صلح پایدار از نیازهای اساسی و حقوق اولیه انسان در تاریخ زندگی مشترک بوده است. مکاتب مهم فلسفی، اجتماعی و مذهبی راهبردهای متنوعی را برای رسیدن به صلح پایدار مطرح کرده اند، اما نقش دین با شکل گیری جریان های بنیاد گرا و رادیکال اسلامی درجهان اسلام ، خیلی برجسته شده است. پژوهش حاضر بر عکس تفسیر های ستیزه گر و خشونت طلب از قرآن ،فرضیه رقیبی را طرح کرده و مدعی است علاوه بر اصالت صلح در قرآن ، ادعای وجود آموزهایی در قرآن است که می توان براساس آنها و تجربه زیسته بشری و عرف عقلا،راهبرد تضمین صلح پایدار را ارائه کرد.برای تصویر این امر از نظریه ((صلح و خشونت ساختاری)) یوهان گالتونگ بهره برده است. ایشان با طرح خشونت ساختاری و غیر ساختاری معتقد است در جامعه فقر ،گرسنگی و تبعیض با لانه کردن در ساختار های سیاسی- اجتماعی باعث نابودی صلح وامنیت در جامعه می شود، علاوه بر آن خشونت مستقیم از جمله شورش ، تجاوز و جنگ نیزمنجر به فروپاشی صلح و بی ثباتی در جامعه و جهان می گردد.در پژوهش حاضر چهار عنصر مهم از جمله ایمان ((توحیدسیاسی)) ، دولت ، عدالت و آموزش و تبلیغ همگانی صلح با ساختار های خشونت غیرمستقیم و خشونت مستقیم مواجه شده و با خنثی سازی آنها به صلح پایدار و تضمین شده ، زمینه برای توانمند سازی ، خود شکوفایی و توسعه انسانی فراهم می گردد. در پژوهش حاضر از روش شناسی تفسیر سیاسی قران استفاده شده است.

تازه های تحقیق

دین نقش مهمی در ایجاد زندگی آرام و همزیستی مسالمت‌آمیز ایفا می‌کند. از میان ادیان، دین اسلام با شعار «سلام» مدعی برداشتن غل و زنجیر از زندگی بشریت است. (اعراف: 158) در قرآن آموزه‌هایی وجود دارد که می‌توان بر اساس آنها، به اضافة تجربة زیست انسان در طول تاریخ‌، تفسیر‌های عقلانی و نیازهای امروزین بشر و عرف حاکم بر جامعه و جهان، راهبرد صلح پایدار را تضمین کرد. پژوهش حاضر با استناد به چهار مؤلفة ایمان به «توحید سیاسی» ساختار‌های تبعیض‌آمیز برساختة انسان‌ها در طول تاریخ را، که در قالب قبیله‌گرایی یا ساختار نظام استبدادی مخالف حقوق اساسی انسان است، نفی ‌کرد و با طرح مسئلة مهم عدالت، اعم از سیاسی، اجتماعی و اقتصادی زمینه‌های ستیز در جامعه و نظام بین‌الملل را اصلاح می‌کند. دولت در این راهبرد نقش داور بین مردم را دارد و با هدایت مردم به سمت آگاهی‌های اجتماعی و توانمند‌سازی، انسان را با حقوق خود آشنا می‌سازد و مردم را مطالبه‌گر حقوق و کرامت انسانی خود می‌کند. انسان در چنین جامعه‌ای با استفاده از استعداد‌های خدادادی و با بهره‌مندی از منابع و امکانات موجود، با تعامل سازنده با دیگران به ثبات سیاسی و اجتماعی و صلح و امنیت پایدار دست پیدا می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1.  

    قرآن کریم

    1. اسلامی، روح‌الله و وحید بهرامی عین‌القاضی (پاییز 1393)، «پدیدارشناسی تکنیک‌های امام علی7 برای صلح: جستارهای سیاسی معاصر»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال پنجم، ش3.
    2. افتخاری، اصغر‌ و حسین محمدی سیرت (بهار و تابستان 1392)، «‌صلح و سلم در قرآن کریم»، دوفصلنامة علمی و پژوهشی مطالعات قرآن و حدیث،‌ سال ششم، ش2.
    3. الهامی، داود (شهریور ماه 1367)، «صلح امام حسن7»، درس‌هایی از مکتب اسلام، سال 28، ش5.
    4. پوراحمدی، حسین و عبدالله مرادی (1397)، «مبانی اسلامی صلح پایدار در مقایسة تطبیقی با نظریات جریان اصلی روابط بین‌الملل»، نشریة پژوهش‌نامة حقوق بشری، ش12.
    5. حنفی، حسن (1398)، سنّت و نوسازی (ما و نسبت گذشته)، ترجمة حسام‌الدین خاکپور، تهران، نگاه معاصر.
    6. خان محمدی، کریم (1399)، قرآن و عقلانیت ارتباطی، تهران، نشر نی.
    7. خان‌محمدی، یوسف (بهار 1396)، «روش‌شناسی تفسیر سیاسی قرآن»، فصلنامه علمی و پژوهشی شیعه‌شناسی، سال پانزدهم، ش 57‌.
    8. دیهیمی، خشایار (1397)، دانشنامه جنگ و صلح، تهران، صدای معاصر.
    9. سباعی، مصطفی (1422)، نظام السّلم و الحرب فی الاسلام، ط. الثالثه، ریاض، دار الورّاق للنشر و التوزیع.
    10. سید قطب (1355)، زیربنای صلح جهانی، ترجمة سیدهادی خسروشاهی و زین‌العابدین قربانی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    11. شریف رضی، محمّد (1398)، نهج‌البلاغه، مترجم سید جعفر شهیدی، علمی و فرهنگی.
    12. صادقی تهرانی، محمّد (1387)، ترجمان وحی، قم، شکرانه.
    13. صالحی نجف‌آبادی، نعمت‌الله (1382)، ‌جهاد در اسلام، تهران، نشر نی.
    14. صدر، محمّدباقر (1369)، سنّت‌های اجتماعی و فلسفه تاریخ در مکتب قرآن، ترجمة حسین منوچهری‌، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجاء‌.
    15. صفوی، سیدسلمان و همکاران (1396)، دانشنامة معاصر قرآن کریم، آکادمی مطالعات ایرانی لندن، تهران، سلمان - آزاده.
    16. طالقانی، سیدمحمود (1362)، پرتوی از وحی، تهران، شرکت سهامی انتشار.
    17. طباطبایی، محمّدحسین (1374)، تفسیر المیزان، ترجمة محمّدباقر موسوی، قم، جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
    18. طبرسی، فضل بن حسن (1412)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح سیدهاشم رسولی محلاتی، بیروت، داراحیاء التراث العربی‌.
    19. عبداله خانی، علی (1389)، نظریه‌های امنیت، تهران‌، مؤسسة فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
    20. فخاری، حسین و ناصر برخوردار (زمستان 1392)، بررسی استراتژی پیامبر9 در صلح حدیبیه بر اساس تحلیل سواتت؛ تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، سال چهارم، ش 23.
    21. فضل الرحمان (1397)، اسلام و مدرنیته: تحوّل یک سنّت فکری، ترجمة زهرا ایران‌بان، تهران، کرگدن.
    22. فیالا، اندرو (1395)، دانشنامه فلسفه استنفورد، صلح‌گرایی، ترجمة مریم هاشمیان، تهران، ققنوس.
    23. کالینز، الن (1398)، مطالعات امنیت معاصر، ترجمة علیرضا ثمودی، تهران، پژوهشکدة مطالعات راهبردی.
    24. گریفیتس، مارتین (1388)، دانشنامة روابط بین‌الملل و سیاست جهان، ترجمة علیرضا طیّب، تهران، نشر نی.
    25. لک‌زایی، نجف‌ (1398)، امنیت متعالیه، قم‌، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    26. لیمن، اولیور (1391)، دانشنامة قرآن کریم، ترجمة محمدحسین وقار، تهران، اطلاعات.
    27. وصفی‌، محمدرضا (1387)، نو معتزلیان‌، تهران، نگاه معاصر.
    28. محمّدی ری‌شهری، محمّد (1389)، گزیدة حکمت نامه‌های پیامبر اعظم9، تهران، دارالحدیث.
    29. مروّتی، سهراب و حسین رستمی (بهار 1392)، «بررسی تاریخی ماه‌های حرام در قرآن و حدیث»، فصلنامة تاریخ‌پژوهی، ش54.
    30. مصطفوی، حسن (1417)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، طهران، مؤسسة الطباعة و النشر وزارة الثقافه و الارشاد الاسلامی.
    31. مکارم شیرازی، ناصر (1368)، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
    32. مک‌اولیف،‌ جین دمن (1392)، دائرة‌المعارف قرآن، ترجمة حسین خندق‌آبادی و دیگران، تهران، حکمت.
    33. موسوی‌نیا، سیدرضا و سیدجواد طاهایی (بهار 1397)، «رویکرد کلاسیک به نقد نظریة مدرن صلح: رهیافتی برای دولت‌های ایرانی»، فصلنامة دولت‌پژوهی، مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، سال چهارم، ش13.
    34. مولودی، فاطمه و دیگران (بهار 1396)، «فرایند شکل‌گیری نظام عمل صالح از منظر قرآن و روایات، آموزه‌های قرآنی»، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ش 23.
    35. Saeed, Abdullah, (2006), Interpreting the Quran Towards a contemporary approach, Melbourne, Routledge.