ابن ابیالحدید معتزلی یکی از شخصیتهای برجستة اسلامی قرن ششم و هفتم هجری و از رهبران فکری اندیشة اعتزال در دورههای متأخّر به شمار میرود؛ اما با شرح کتاب نهجالبلاغه امام علی با رویکردی تاریخی، تحلیلی و کلامی، جایگاهی در میان اهل اندیشه، به ویژه شیعیان، یافته است، تا بدانجا که مطالعة تاریخ صدر اسلام، بهویژه آنچه به جریانهای سیاسی پس از رسول خدا مرتبط میشود، بدون نظر به دادههای وی ناقص مینماید. بدین روی، عدة زیادی از نویسندگان در گذر تاریخ، دربارة وی و شرح نهجالبلاغه او قلم زده و آثاری پدید آوردهاند. از آنرو که هر انسانی در اندیشهورزی و نوع نگاه خویش، از عوامل پیرامونی تأثیر میپذیرد، ابن ابیالحدید نیز ازاین قاعده بیرون نمانده و تحت تأثیر مسائل گوناگونی قرار داشته است؛ عوامل خانوادگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و نیز اعتقادی و فرهنگی. از اینرو، در این نوشتار، به اختصار زیستنامه و اندیشههای او بررسی شده تا شناخت بهتری از شخصیت و انگیزههای او در ورود به شرح نهجالبلاغه ارائه گردد. برای دستیابی به این هدف، نگاهی به بسترهای اندیشگی او ضروری مینماید.
)