نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار دانشگاه بیرجند
2 دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی- دانشگاه بیرجند
چکیده
تازه های تحقیق
علویان ساکن در ربع نیشابور گروهی متنفّذ و مورد احترام در منطقه بودند و با طبقات جامعه مراوده داشتند. علویان به اشکال گوناگون با حاکمان سیاسی در ارتباط بودند. علویان موسوی، که مسند نقابت طوس و تولیت حرم امام رضا را بر عهده داشتند، بنا به وظیفة خود، با حاکمان سیاسی منطقه، بهویژه حاکمانی که موقوفاتی را به حرم اهدا میکردند، مرتبط بودند. برقراری ارتباط فامیلی و همکاری با حاکمان در مسائل سیاسی، از دیگر اشکال این مراوده بود که احتمالاً سبب آن، نقابت و کسب مقام برتر در جامعه بود. گاهی نیز برخی کارها موجب برخورد خصومتآمیز با علویان میشد. البته علویانی نیز در نیشابور حضور داشتند که برکنار از مسائل سیاسی، گوشهگیری اختیار میکردند.
عالمان دینی از دیگر گروهها بودند. شواهد تاریخی نشان میدهد که علویان با عالمان شیعی و سنّیمذهب مراوده داشتند. این مراوادات، که به شکل ارتباط فامیلی یا کسب معارف دینی خود را نشان میداد، گاهی به تأسیس مراکز علمی میانجامید.
رهبران فرق مذهبی از دیگر گروههایی بودند که علویان با آنها رابطه داشتند. این ارتباط منحصر به علویان حسنّی بود. رابطة حسنیان با رهبران فرق مذهبی بیشتر اوقات مسالمتآمیز بود و ازدواجهایی میان این دو گروه صورت میگرفت.
البته گاهی مسائلی پیش میآمد که منجر به بروز منازعات دامنهدار و ویرانی شهر نیشابور میشد.
نسّابهها چهارمین گروه مرتبط با علویان بودند. پس از شکلگیری نهاد «نقابت» در قرن چهارم هجری، این گروه برای صیانت از انساب علویان به وجود آمد. بخصوص پس از ظهور مدعیان دروغین سیادت، این ارتباط گستردهتر شد.
عموم مردم نیز با علویان ارتباط داشتند. دامنة ارتباط علویان در این گروه، گستردهتر بوده است. این امر به سبب بزرگداشت مقام علویان در جامعه بود که به صورت نامگذاری محلههایی از نیشابور به اسامی علویان و یا به ارث بردن اموال بدون وارث خود را نشان میداد. گاهی نیز علویان با کمک مردم، امنیت و آبادانی شهرها را به آن برمیگرداندند.
کلیدواژهها