انقلاب اسلامی ایران و تأثیر آن بر تحوّلات ژئوپلیتیک شیعه در یمن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار مجتمع آموزش عالی شهید محلّاتی

چکیده

در این نوشتار، در ابتدا موقعیت استراتژیک یمن بررسی شده است. در ادامه، به این سؤال پاسخ داده شده که «انقلاب اسلامی ایران چه تأثیراتی بر تحوّلات ژئوپلیتیکی شیعه در یمن داشته است؟»
هرچند شیعیان زیدی، که بخش عمدة شیعیان این کشور را تشکیل می‌دهند، تا سال 1962 حکومت را در این کشور بر عهده داشتند، اما پس از سقوط آنها از قدرت، طی سالیان متمادی در انزوای ژئوپلیتیکی شدیدی قرار گرفتند. با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، موجبات خروج از انزوا و گسترش تدریجی ژئوپلیتیک شیعه در این کشور فراهم گردید.
احیای شیعیان زیدی، تأثیرپذیری فکری و عملی شخصیت‌های یمنی از تفکرات انقلابی امام خمینی€، گسترش شیعة دوازده امامی و حضور فعّال شیعیان در قیام اخیر مردم یمن از جمله تأثیرات این انقلاب بر تحوّلات ژئوپلیتیکی شیعه در یمن به شمار می‌آید. در مجموع، می‌توان گفت: انقلاب اسلامی ایران موجب گسترش ژئوپلیتیک شیعه در یمن شده است.

تازه های تحقیق

هدف اساسی این نوشتار تبیین تأثیرات ژئوپلیتیکی انقلاب اسلامی ایران بر شیعیان یمن بود. شیعیان زیدی، که جمعیت عمده شیعیان این کشور را تشکیل می‌دهند، تا سال 1962 بر این سرزمین حکومت می‌کردند، ولی با وقوع کودتا، حکومت آنها سرنگون شد. از آن به بعد، توسط حکومت جدید تحت فشارها و تنگناهای شدید قرار گرفته‌اند. نداشتن حق تأسیس مدارس دینی، آزار و شکنجه و زندانی شدن شیعیان و علمای شیعی، جلوگیری از برگزاری مراسم مذهبی، توهین به ارزش‌ها و دست‌رسی نداشتن به رسانه‌ها از جملة این تنگناها به شمار می‌آید. از این دوره، می‌توان به عنوان دورة «انزوای ژئوپلیتیکی» شیعه در یمن یاد کرد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، هرچند به واسطة نگرانی‌های رژیم حاکم فشارها افزایش یافت، ولی با توجه به تأثیرهای شگرفی که این انقلاب در بین مردم یمن، به‌ویژه شیعیان، بر جا گذاشته بود، به تدریج، جایگاه ژئوپلیتیکی شیعه در این کشور ارتقا یافت. میلیون‌ها زیدی، که به وهّابیت گرویده بودند، مجدداً به عقاید زیدی خود بازگشتند و زیدیه جان تازه‌ای گرفت. بسیاری از شخصیت‌های یمنی از نظر فکری و عملی تحت تأثیر افکار انقلابی حضرت امام‌خمینی€ قرار گرفتند. جمعیت و مراسم مذهبی شیعة دوازده امامی افزایش یافت. شعارهای انقلابی و ارزشی همانند ایران در یمن گسترش پیدا کرد و از رسانه‌های انقلابی همچون رادیو عربی جمهوری اسلامی ایران، شبکة «المنار» حزب‌الله لبنان استقبال فراوانی به عمل می‌آورند.

آنچه گفته شد نمودهایی از تأثیرپذیری شیعیان یمن از انقلاب اسلامی ایران است. این تأثیرها موجب گسترش قلمرو­ ژئوپلیتیکی شیعه در یمن شده است. آنها نقش عمده‌ای در قیام مردم یمن برای سرنگونی علی عبدالله صالح و ایجاد حکومت دموکراتیک ایفا کرده‌اند. گسترش قلمرو ژئوپلیتیکی شیعیان یمن از چنان عمقی برخوردار شده که نادیده گرفتن آنها در حکومت آیندة یمن امکان‌پذیر نیست.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. العماد، عصام، فصل‌نامة پژوهه، «شیعیان یمن؛ فرصت‌ها و چالش‌ها»، (22 مهر 1387).
  2. العماد، عصام، فصل‌نامة شیعه‌شناسی، «شیعیان یمن؛ بررسی وضعیت فرهنگی ـ سیاسی»، ش9، (بهار 1384).
  3. توآل، فرانسوا، ژئوپلیتیک شیعه، ترجمة علیرضا قاسم آقا، تهران، آمن، 1379.
  4. ثانی، معصومه، زبانه‌های خشم در یمن، «مصاحبه با سردبیر اول سابق سفارت ایران در یمن»، 28/6/2012.
  5. جعفری ولدانی، اصغر، ژئوپلیتیک جدید دریای سرخ و خلیج‌فارس، تهران، مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، 1384.
  6. جعفری ولدانی، اصغر، تحوّلات مرزها و نقش ژئوپلیتیک آن در خلیج‌فارس، تهران، قومس، 1374.
  7. جعفریان، رسول، اطلس شیعه، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلّح، 1388.
  8. حافظ‌نیا، محمّدرضا، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، ‌مشهد، بابلی، 1385.
  9. دائرةالمعارف تشیّع، تشیّع: سیری در فرهنگ و تاریخ تشیّع، تهران، سعید محبّی، 1373.
  10. روزنامه کیهان، ش19456، (دوشنبه 16 شهریور 1388).
  11. صالحی، سیدعبّاس، روزنامه خبر آنلاین، «شیعة یمانی (3): زیدیان یمن، عقاید و باورها»، (9 آبان 1388).
  12. طباطبائی، سید محمّدحسین، شیعه در اسلام، چ دهم، قم، اسلامی، 1374.
  13. فرمانیان، مهدی و سیدعلی موسوی‌نژاد، درسنامة تاریخ و عقاید زیدیه، بی‌جا، ادیان، 1386.
  14. کریملو، داود، جمهوری یمن، تهران، مؤسسة چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، 1374.
  15. متقی‌زاده، زینب، جغرافیای سیاسی شیعیان منطقة خلیج فارس، قم، شیعه‌شناسی، 1384.
  16. مرکز بین‌المللی مطالعات صلح، سیر تحوّلات یمن از آغاز اعتراضات تا انتخابات اخیر ریاست جمهوری، ترجمة جواد بخشی، در: http.//peace-ipsc.org.
  17. موسوی، سید محمّدرضا، همشهری آنلاین، «زوایای پنهان در بحران یمن»، 14 دی 1388.
  18. موسوی‌نژاد، ‌سیدعلی، «شیعیان زیدی و تحوّلات اخیر یمن»، ماهنامة موعود، ش107 و 108، (دی و بهمن 1388).
  19. مؤسسة فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران، کتاب خاورمیانه‌ (8)، تهران، مؤسسة فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران، 1390.
  20. میر رضوی، فیروزه و بهزاد احمد لفورکی، راهنمای منطقه و کشورهای حوزة خلیج‌فارس، تهران، مؤسسة فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر، 1383.
  21. روزنامة همشهری، 29 خرداد 90.
  22. Al- Nida (Sanaa Independent Weekly), 2005, Mar., 30.
  23. BBC, 2009, Dec11, in: http://www.bbc.co.uk//Persian/iran/2009/12/091211 Wmj-yemen - iran.Shtml.
  24. Bear, Gabriel, population and society in the Arab East. Originally Published in: London, Routledge and k.Paul, 1964.
  25. IPSC, March,/3/2012, in: www.did.ir./reader.
  26. Johnsen, Gregory D., The sixth War The Nationals, (2009,Nov.12), in:http://www.Thenional.ae/apps/pbcs.d11/Artiae.
  27. Novak, Jane (2007), yemen’s Internal Shia Jihad, in: http:// www.globalpotitician.com/22563-yemen.
  28. www.bashgah.net/Fa/Content/show/28095.
  29. www.Farsnews.com/newstext.phpnn = 8808290667.
  30. www.rasekhoon.netArticle / show - 480180. Aspx.
فصلنامه علمی شیعه شناسی
دوره 10، شماره 40
دی 1391
صفحه 7-30

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار