بررسی تطبیقی تأثیر فراروایت موعودگرایی شیعی و مسیحی بر سیاست ایران و آمریکا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی

2 دانشجوی دکتری اندیشه سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

«موعودگرایی» با ترسیم خطوط آیندة مطلوب، پویش درونی وضعیت موجود را سامان می‌بخشد. رهاورد این فرایند برای جوامع، تسهیل روند ادارة امور از طریق «امیدبخشی»، همچنین دستیابی به وضعیت مطلوب از رهگذر «تحرک‌پذیری» است. از این منظر، پویایی و نشاط جوامع به میزان پیشبرد «وضع موجود» بر مبنای «آیندة مطلوب» بستگی دارد و موعودگرایی، چهارچوب مناسبی برای تبیین چنین روندی است. تحقیق پیش رو، ضمن واکاوی مفهوم موعودگرایی، به چگونگی پیوند آن با سیاست در کشورهای ایران و آمریکا پرداخته و در پایان، با توجه به تفاوت در مؤلفه‌های موعودگرایی شیعی و مسیحی، این پیوستگی را در این دو کشور بررسی کرده است.

تازه های تحقیق

نتیجه

بهرة اول: موعودگرایی شیعی با تأکید بر عنصر حکمت، روح عقلانیت را در کالبد جامعة منتظر دمیده و کمال انسانی را مفروض خود قرار داده است. از این رهگذر، جامعة منتظر شیعی توسط فردی حکیم و به سمت نظمی حکیمانه به پیش می‌رود. این در حالی است که موعودگرایی مسیحی، خالی از عنصر حکمت بوده، به همین دلیل در جامعة موعودگرای مسیحی رویکردهای رادیکال و غیرعقلانی و در یک کلام، نظم غیرحکیمانه بر امور حاکم است.

بهرة دوم: تأکید موعودگرایی شیعی بر بسط عدالت، روح و جان آدمی را به سمت خود می‌کشاند؛ زیرا از یک سو عدالت‌خواهی مقوله‌ای فطری و وجه مشترک همة عقول بشری است و از سوی دیگر، عنصر عدالت حلقة مفقودة دنیای کنونی است. تأکید موعوگرایی شیعی بر عدالت جهانی و از دیگر سو، پذیرش ایدة قوم برگزیده از طرف موعودگرایی مسیحی، باعث شده است تا مستضعفان و محرومان جهان که همواره از جانب گروه‌های خاص استثمار شده‌اند، از قومی که خود را برگزیده می‌داند دوری جسته، به مکتبی که داعیة برقراری عدالت را دارد، متمایل شوند؛ اتفاقی که در هنگام حملة مسلمانان صدر اسلام به ایران رخ داد و ایرانیان در بند ظلم و گریزان از گروه‌های ویژه‌خوار، به سمت شعارهای عدالت‌خواهی و خداجویی مسلمانان تمایل یافتند.

بهرة سوم: موعودگرایی شیعی با عناصری چون عدالت، حکمت و محبت، از ظرفیت بسیار بالایی برای جهانی شدن برخوردار است. این ویژگی باعث شده است تا روند جهانی شدن موعودگرایی شیعی، به‌صورت نرم و توسط مکانیسمی خودبنیاد حاصل شود؛ زیرا هدایت حکیمانة حاکم شیعی، وجود عنصر محبت بین حاکمان و مردم، و سرانجام گسترش عدالت در اجتماع، مکانیسمی خودپیش‌برنده ایجاد کرده است که برای گسترش خود، نیازی به اهرم‌های بیرونی همچون نظامی‌گری نمی‌بیند. از این منظر، می‌توان مفهوم «جهانی شدن» را برای موعودگرایی شیعی برگزید که اشاره به مکانیسم خود پیش‌برنده دارد؛ اما موعودگرایی مسیحی به دلیل خالی بودن از عناصر یاد شده و حتی دربر داشتن عناصری مخل برای جهانی شدن خود، با اهرم نظامی‌گری روند «جهانی سازی» را پیشة خود ساخته، که منافی با صلح جهانی است. از این منظر، موعودگرایی مسیحی ضمن تأکید بر این نکته که صلح واقعی تنها در زمان حکومت هزار سالة مسیح امکان‌پذیر است، وقوع جنگ‌های به اصطلاح مقدس را برای جهانی‌سازی ارزش‌های مسیحی ضروری می‌داند. از این منظر، مفهوم جهانی‌سازی برای تبیین روند گسترش موعوگرایی مسیحی مناسب‌تر است.

بهرة چهارم: موعودگرایی شیعی با پرهیز از تفکر «مقطع‌باور» و تعیین زمان مشخص امر ظهور، باب بسیاری از ناهنجاری‌های اجتماعی و فرصت‌طلبی‌های نابجا را مسدود کرده است. این در حالی است که موعودگرایی مسیحی با پذیرش تفکر «مقطع‌باور»، زمان کنونی را مقطع آخر زندگی بشری و عصر منتهی به ظهور منجی می‌داند. این رویکرد، باعث بروز ناهنجاری‌هایی در رفتار حاکمان مسیحی (همچون ایجاد جنگ عراق برای زمینه‌سازی در امر ظهور) یا حتی مؤمنان مسیحی (مانند خودسوزی فرقة دیویدی‌ها به بهانة فرا رسیدن آخرالزمان) شده است.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع

    1. قرآن کریم.
    2. نهج‌البلاغه.
    3. کتاب مقدس، یوحنا.
    4. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج1، بیروت، دار احیاء الکتب العربیه، 1387ق.
    5. ابن بابویه، محمد بن علی، کمال‌الدین و تمام النعمه، شرح آیت‌الله کمره‌ای، تهران، اسلامی، 1396ق.
    6. الاصفهانی، الراغب، المفرات فی غریب القرآن، بیروت، دار العلم، 1312.
    7. اصفهانی، راغب، مفردات الفاظ قرآن، تهران، مرتضوی، 1372.
    8. جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی، موجود موعود، قم، مرکز نشر اسراء، 1387.
    9. ــــــــــــــ ، ولایت فقیه ولایت فقاهت و عدالت، قم، اسراء، 1379.
    10. خمینی، روح‌الله، شرح چهل حدیث (اربعین حدیث)، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی€، 1376.
    11. ــــــــــــــ ، وصیت‌نامه، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی€، 1369.
    12. ــــــــــــــ ، ولایت فقیه (حکومت اسلامی). تهران، مؤسسة تنظیم و نشرآثار امام خمینی€. 1381.
    13. دهشیار، حسین، سیاست خارجی آمریکا و هژمونی، تهران، خط سوم، 1381.
    14. دورانت، ویل، تاریخ تمدن ج6 (اصلاح دینی)، ترجمة فریدون بدره‌ای و دیگران، چاپ سوم، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، 1371.
    15. دی تور، جیمز، «آینده‌پژوهشی به‌عنوان دانشی کاربردی»، رهیافت، شمارة 20، بهار 1378.
    16. روزنامة کیهان، 14/9/89، ص16.
    17. روستین، لئو، فرهنگ تحلیلی مذاهب آمریکایی، ترجمة بقایی، تهران، حکمت، 1376.
    18. الزمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دارالکتاب العربی، 1407ق.
    19. ژول، بارکر، «فردا از آن کیست؟»، ترجمة کیاسالار، امواج برتر، شمارة 39، تیر 1388.
    20. سایزر، اسیتون، صهیونیسم مسیحی، ترجمة حمیده بخشنده و قدسیه جوانمرد، قم، طه، 1386.
    21. السماک، محمد، «کلید فهم سیاست آمریکا»، ترجمة ابوذر یاسری، پیش‌گویی‌ها و آخرالزمان، تهران، موعود، 1385.
    22. الشیخ المفید، النکت الاعتقادیة و رسائل اخری، چاپ دوم، بیروت، دار المفید، 1414ق.
    23. الشیرازی، صدرالدین محمد، شرح اصول الکافی، ج2 و 3، عنی بتصحیحه محمد خواجوی، تهران، مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1367.
    24. ــــــــــــــ ، مفاتیح الغیب، مع تعلیقات للمولی علی نوری، صححه و قدم له محمد خواجوی، تهران، مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1363.
    25. صاحب خلق، نصیر، تاریخ ناگفته و پنهان آمریکا، چاپ دوم، تهران، هلال، 1385.
    26. عاملی، شیخ حر، وسائل الشیعه، تصحیح عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1412ق.
    27. عبدالله‌خانی، علی، کتاب آمریکا، تهران، ابرار معاصر، 1383.
    28. فیلیپس، کوین، تئوکراسی آمریکایی، ترجمة شهریار خواجویان، تهران، اختران، 1387.
    29. کارپنتر، همفری، عیسی، ترجمة حسن کامشاد، خرمشهر، طرح نو، 1374.
    30. کاکس، هاروی، مسیحیت، ترجمة عبدالرحیم سلیمانی اردستانی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، 1378.
    31. کگلی، چالز دبلیو، و اوجین ویتوکوف، سیاست خارجی آمریکا، الگو وروند، ترجمة اصغر دستمالچی، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت خارجه، 1382.
    32. کلینی، محمد بن یعقوب، اصول الکافی، مصحح علی‌اکبر غفاری، چاپ چهارم، بیروت، دار صعب و دار التعارف، 1401ق.
    33. کیل، ژیل، ارادة خداوند، ترجمة عباس آگاهی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1370.
    34. لاریجانی، محمدجواد، درس‌های سیاست خارجی، تهران، مشکوة، 1377.
    35. لودتکه، لوتراس، ساخته شدن آمریکا، ترجمة شهرام ترابی، تهران، وزارت امور خارجه، 1379.
    36. لوران، اریک، جنگ بوش‌ها، ترجمة سوزان میرفندرسکی، تهران، نی، 1382.
    37. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج3 (مهدی موعود)، ترجمة علی دوانی، قم، دارالکتب الاسلامیه، 1369.
    38. ــــــــــــــ ، بحارالانوار، مجلدات 24، 52، 71 و 95، چاپ سوم ، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
    39. محمدی، منوچهر، استراتژی نظامی آمریکا بعد از 11 سپتامبر، تهران، سروش، 1382.
    40. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360.
    41. مونتگمری وات، ویلیام، حقیقت دینی در عصر ما، ترجمة ابوالفضل محمودی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1379.
    42. النعمانی، ابوزینب، الغیبه، تحقیق فارس حسون کریم، قم، منشورات انوار الهدی، 1422ق.
    43. هال سل، گریس، تدارک جنگ بزرگ، تهران، رسا، 1377.
    44. ــــــــــــــ ، یدالله، ترجمة قبس زعفرانی، چاپ سوم، تهران، هلال، 1385.
    45. هلال، رضا، مسیحیت صهیونیست و بنیادگرای آمریکا، ترجمة علی جنتی، قم، ادیان، 1383.
    46. ویلسون، برایان، دین مسیح، ترجمة حسن افشار، تهران، مرکز، 1381.
    47. Webster unabridged dictionary,new York, lemout houspie, 1998.
    48. lewis, Bryan E, How has Dispensationalicm Affected Americen policy in the middle east? Amoridge university, 2009.
    49. Lindsey, Hall, the late greate planet earth, Michigan, zodewrvan, 1970.
    50. prothero, Stephen, Religious literacy: what every American needs to Know, London, Harper Collins e-ooks, 2007.
    51. north,Gary, millennialism and social theory, texas, tyler, 1990.
    52. Govern, Mc Robert. All American: Why I belive in Football, God The war in Iraq, new York, hlorper Collins, 2007.
    53. Iboden, Wolliam, Religion and American Foreign policy, new york, Cambridge university press, 2008.
    54. Froese, paul, and f. carson Mencken, social sence Quatterly aus holy war? Balor university, 2000.
    55. Domke, David, God willing? Political fundamentalism in the white house, London, Pluto press, 2004.
    56. The Encyclopedia Americana, vol.18, new York, Americana cor porattion, 1962.

    smith, Robert O.”toward a luutheran respionse to Christian Zionism” continental desk direct for Europe and the midlle east, elca global