آیت‌الله نایینی و هویت‌بخشی بومی به مفاهیم مدرن سیاسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشکده تحقیقات اسلامی

چکیده

این مقاله به تبیین متدولوژی بومی‌سازی و هویت‌بخشی به مفاهیم مدرن سیاسی در دستگاه معنایی آیت‌الله نایینی می‌پردازد. نایینی در چهارچوب شریعت و با ابزار اجتهاد، به ارائة تصویری از هماهنگی بین مفاهیم مدرن و سنتی با ارجحیت‌بخشی به سنت پرداخته و کوشیده است تا به مفاهیم مدرن سیاسی، هویتی ایرانی ـ اسلامی ببخشد. مقالة پیش روی، روش بومی‌سازی یا هویت‌بخشی ایرانی ـ اسلامی نایینی به مفاهیم مدرن سیاسی را توضیح می‌دهد و توانمندی و ناتوانی‌های آن را در این زمینه به تصویر می‌کشد. این اقدام نایینی، تلاش او را در اثبات عدم مغایرت مفاهیم مدرن سیاسی با اسلام، و همچنین، ضرورت ابداع یا الزام توجه به روشی جدید در بومی‌سازی یا هویت‌بخشی به مفاهیم مدرن سیاسی را نشان می‌دهد.

تازه های تحقیق

بنابراین، می‌توان تحقق و حصول به اهداف مقاله را به این شرح توضیح داد:

هدف اول: روش آیت‌الله نایینی در بومی‌سازی و هویت‌بخشی به مفاهیم مدرن سیاسی، عبارت است از: بومی‌سازی (هویت‌بخشی بومی) در چهارچوب شریعت، با ابزار اجتهاد، با استدلال عدم تغایر مفاهیم مدرن با اسلام، و ناظر بر هماهنگی معانی مدرن با مفاهیم سنتی؛

هدف دوم: باوجود تلاش عالمانة نایینی در بومی‌سازی مفاهیم مدرن غربی، او ناچار می‌شود نوشته‌های تأییدآمیز خود را دربارة مشروطه، به علت ناتوانی در اعطای هویت ایرانی ـ اسلامی به این مفاهیم، پس بگیرد؛ از سوی دیگر، مفاهیم بومی‌شدة نایینی، به آرزوی ایران اسلامی در نیل به توسعه پاسخ نداد و این موضوع، به‌تنهایی نشانه‌های ضرورت پرداختن روشی جدید در بومی‌سازی و هویت‌بخشی به مفاهیم مدرن را هویدا ساخت.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1.  

    1. آبادیان، حسین، مفاهیم قدیم و اندیشة جدید: درآمدی نظری بر مشروطة ایران، تهران، کویر، 1388.
    2. ــــــــــــــ، مبانی نظری حکومت مشروطه ومشروعه، تهران، نی، 1375.
    3. آدمیت، فریدون، ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران، تهران، پیام، 1335.
    4. ــــــــــــــ، فکر آزادی و مقدمة نهضتمشروطه، تهران، خوارزمی، 1340.
    5. الگار، حامد، پژوهشی در باب تجددخواهی ایرانیان؛ میرزاملکم‌خان، ترجمة جهانگیر عظیما و مجید تفرشی، تهران، مدرس و شرکت سهامی انتشا، 1369.
    6. بشیریه، حسین، آموزش دانش سیاسی، تهران، نگاه معاصر، 1282.
    7. ترکمان، محمد، رسایل، اعلامیه‏ها و مکتوبات شیخ‌فضل‌الله نوری، ج2، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1369.
    8. ــــــــــــــ، مدرس در پنج دورة تقنینیه، ج1، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1367.
    9. حائری، عبدالهادی، نخستین رویارویی اندیشه‌گران ایران با تمدن غرب، تهران، امیرکبیر، 1367.
    10. ــــــــــــــ، تشیع و مشروطیت در ایران، چاپ دوم، تهران، امیرکبیر، 1364.
    11. حجاریان، سعید، از شاهد قدسی تا شاهد بازاری، تهران، طرح نو، 1381.
    12. حقیقت، صادق، «آشفتگی مفاهیم سیاسی»، مجلة علوم سیاسی، شمارة 24، قم، 1382.
    13. دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، ج14، تهران، مؤسسة دهخدا، 1337.
    14. رنی، آستین، حکومت، ترجمة لیلا سازگار، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1374.
    15. سجادی، جعفر، فرهنگ معارف اسلامی، ج2، تهران، مؤلفان و مترجمان ایران، 1366.
    16. علی‌اکبری، محمد، تبارشناسی هویت جدید ایرانی، تهران، علمی فرهنگی، 1384.
    17. عمید، حسن، فرهنگ عمید، ج1، تهران، امیرکبیر، 1364.
    18. عنایت، حمید، اندیشه‏های سیاسی در اسلام معاصر، ترجمة بهاءالدین خرمشاهی، چاپ دوم، تهران، خوارزمی، 1365.
    19. ــــــــــــــ، سیری در اندیشة سیاسی عرب، تهران، امیرکبیر، 1363.
    20. ــــــــــــــ، سیری در اندیشة سیاسی عرب، تهران، امیرکبیر، 1356.
    21. فراستخواه، مقصود، سرآغاز نواندیشی معاصر دینی و غیردینی، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1373.
    22. فیرحی، داود، «شیعه و دموکراسی مشورتی در ایران»، مجلة دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شمارة 67، تهران، 1384.
    23. ــــــــــــــ، نظام سیاسی و دولت در اسلام، تهران، سمت، 1382.
    24. کسرایی، محمدسالار، چالش سنت و مدرنیته در ایران، تهران، مرکز، 1379.
    25. کسروی، احمد، تاریخ مشروطة ایران، تهران، امیرکبیر، 1330.
    26. ــــــــــــــ، مشروطه، بهترین شکل حکومت و آخرین نتیجة نژاد آدمی است، تهران، بی‌نا، 1334.
    27. محیط طباطبایی، سیدمحمد، مجموعه آثار ملکم‌خان، تهران، علمی، 1327.
    28. مددپور، محمد، «بررسی سیر تفکر معاصر در ایران»، مجلة آموزه، شمارة 4، تهران، 1384.
    29. ــــــــــــــ، «چالش مدرنیته و دیانت در عالم سکولار منورالفکران و عالَم دینی علمای شریعت عصر مشروطه»، مجلة آموزه، شمارة 6، تهران، 1383.
    30. مدنی کاشانی، عبدالرسول، رسالة انصافیه، کاشان، مرسل، 1378.
    31. ملک‌زاده، مهدی، تاریخ مشروطیت ایران، ج4، تهران، بی‌نا، 1328.
    32. نایینی غروی، محمدحسین، تنبیه الامة و تنزیه الملة، چاپ هشتم، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1361.
    33. ــــــــــــــ، تنبیه الامة و تنزیه الملة، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1378.
    34. ــــــــــــــ، تنبه الامة و تنزیه الملة، یا حکومت از نظر اسلام، مقدمه و پاورقی سیدمحمود طالقانی، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1334.
    35. ــــــــــــــ، تنبیه الامة و تنزیه الملة، تصحیح و تحقیق سیدجواد ورعی، قم، مؤسسه بوستان کتاب، 1382.
    36. ــــــــــــــ، تنبیه الامة و تنزیه الملة، مقدمه و توضیحات و ضمیمه سیدمحمود طالقانی، چاپ ششم، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1359.
    37. نصر، سیدحسین، آرمان‌ها و واقعیت‌های اسلام، ترجمة شهاب‌الدین عباسی، تهران، دفتر پژوهش و نشر سهروردی، 1383.
فصلنامه علمی شیعه شناسی
دوره 11، شماره 44
دی 1392
صفحه 35-64

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار