1
دانشیار و مدیر گروه تاریخ دانشگاه شهید چمران اهواز
2
دانشجوی دکتری دانشگاه چمران اهواز
چکیده
سادات به عنوان خاندان پیامبر9، در تاریخ اسلام و ایران دوره اسلامی، به عنوان گروهی متمایز جایگاه ویژهای داشتند. انتساب آن‌ها به خاندان پیامبر9 سبب شد که در میان جامعه ایران نیز مورد احترام قرار گرفتند. با شکلگیری نهادی به نام نقابت، سادات به صورت یک گروه کاملاً مشخص و سازمان‌دهی‌شده درآمدند. که از منزلت خاصی برخوردار بودند. با حمله چنگیز به ایران و سپس برچیده شدن خلافت عباسی، سادات جزء افرادی بودند که نه‌تنها دچار ضعف جایگاه نشدند بلکه بالعکس نفسی تازه کرده و حتی دوباره منصب نقابت که کار آن رسیدگی به امور سادات بود، احیا شد. هدف از این پژوهش، بررسی جایگاه و منزلت سادات در ساختار حاکمیت ایلخانی است. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی، به این پرسش پاسخ میدهد که با توجه به جایگاه سادات در دوره ایلخانان و گرایش اولجایتو به تشیع و سادات، آنان چه جایگاهی در ساختار حاکمیت به دست آوردند؟ یافتههای پژوهش، نشان میدهد که منزلت این گروه در جامعه ایرانی و خودآگاهی درونی سادات در بالا بردن جایگاه خویش در دستگاه حکومت ایلخانی نقشی به‌سزا داشت، ولی با وجود تکریم سادات، این گروه در دوره ایلخانی به ندرت توانستند به پستهای مهم و حساسی مانند وزارت و یا صاحبدیوانی دست یابند و به نظر می‌رسد، این نتیجه ساختار دیوانی با غلبه مذهب سنتی است که، اجازه نمیداد سادات به این عرصه وارد شوند.
ـــــــــــــــــــــــــــ ، الفصولالفخریه، به اهتمام سیدجلالالدین محدث ارموی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1363.
ابنفوطی، عبدالرزاق، حوادثالجامعه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1381.
الهیزاده، محمدحسن و راضیه سیروسی، «نهاد نقابت در خراسان طی قرون چهارم و پنجم هجری»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی شیعهشناسی)، سال هشتم، شماره32، سال 1389.
باسورث، ادموند کلیفورد، تاریخ غزنویان، ترجمه حسن انوشه، تهران: امیرکبیر، 1362.
بحرانیپور، علی و سیده‌زهرا زارعی، «خاستگاههای اقتدار و مقبولیت اجتماعی سلسله آل‌اینجو (725ـ754ق)»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا ")، سال بیستم، دوره جدید، شماره8، 1389.
بیانی، شیرین، دین و دولت در ایران عهد مغول، ویراسته هادی عالم‌زاده و رضا فرخ فال، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1371.
ترکمنیآذر، پروین، تاریخ سیاسی شیعیان اثنا عشری در ایران (از ورود مسلمانان به ایران تا تشکیل حکومت صفویه)، قم: شیعهشناسی، 1383.
جوینی، عطاملک، تاریخ جهانگشا، به اهتمام محمد قزوینی، لیدن هلند: چاپخانه بریل، 1329.
حافظ ابرو، عبدالله، جغرافیای حافظ ابرو، تصحیح صادق سجادی، تهران: میراث مکتوب، 1378.
حسنی، ابنشهاب‌الدینحسن، جامعالتواریخ حسنی، نسخهخطی شماره 11330، (فیلموتیک) کتابخانه ملی ایران.
خواندمیر، غیاثالدین‌بن‌همامالدین حسینی، حبیبالسیر فی اخبار افراد البشر، زیرنظر محمد دبیرسیاقی، تهران: کتاب‌فروشی خیام، 1362.
زرگری‌نژاد، غلامحسین، تاریخ صدر اسلام (عصر نبوت)، تهران: سمت، 1390.
عالمی، سیدمحمدرضا، «درآمدی بر نسبنگاری طالبیان»، فصلنامه تاریخ اسلام، سال سیزدهم، شماره اول، شماره مسلسل49، سال 1391.
عباسی، جواد، «سادات در دوره مغول»، فصلنامه تاریخ اسلام، سال سوم، شماره مسلسل 12، سال 1381.
عتبی، محمد‌بن‌عبدالجبار، ترجمه تاریخ یمینی، ترجمه ابوالشرف ناصح‌بن‌ظفر جرفاذقانی، تصحیح جعفر شعار، تهران: علمی و فرهنگی، 1382.
فخرایی، سیده‌سوسن و علی‌محمد ولوی و فاطمه جمیلی کهنه‌شهری، «منزلت اجتماعی و جایگاه سیاسی نخبگان شیعه امامیه در قرون چهارم تا ششم قمری براساس گزارش کتاب النقض»، شیعهشناسی، شماره32، سال 1389.
بحرانی پور, علی, & حاجی آبادی, فاطمه. (1397). رابطه سادات و حاکمیت؛ مبانی و معیارهای نفوذ سیاسی و اقتدار سادات در حکومت ایلخانان مغول. فصلنامه علمی شیعه شناسی, 16(62), 111-136.
MLA
علی بحرانی پور; فاطمه حاجی آبادی. "رابطه سادات و حاکمیت؛ مبانی و معیارهای نفوذ سیاسی و اقتدار سادات در حکومت ایلخانان مغول". فصلنامه علمی شیعه شناسی, 16, 62, 1397, 111-136.
HARVARD
بحرانی پور, علی, حاجی آبادی, فاطمه. (1397). 'رابطه سادات و حاکمیت؛ مبانی و معیارهای نفوذ سیاسی و اقتدار سادات در حکومت ایلخانان مغول', فصلنامه علمی شیعه شناسی, 16(62), pp. 111-136.
VANCOUVER
بحرانی پور, علی, حاجی آبادی, فاطمه. رابطه سادات و حاکمیت؛ مبانی و معیارهای نفوذ سیاسی و اقتدار سادات در حکومت ایلخانان مغول. فصلنامه علمی شیعه شناسی, 1397; 16(62): 111-136.
)