تحلیل اسپریگنزی اندیشه‌های سیاسی علامه نائینی؛ از مشاهده بی‌نظمی‌ها تا دادن راه‌حل

نویسندگان

1 دانشیار علوم سیاسی پژوهشگاه امام صادق(ع)

2 دانشجوی دکتری دانشگاه تهران

چکیده

علامه نایینی از بزرگ‌ترین اندیشه‌وران سیاسی ایران، با نگارش کتاب تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله، گام مهمی در تبیین مفاهیم جدید سیاسی با استفاده از مبانی دینی و سنتی برداشت؛ به همین دلیل، شناخت اندیشه وی از اهمیت فراوانی برخوردار است. در این مقاله، با استفاده از روش جستاری اسپریگنز که از مشاهده بی‌نظمی و شناخت مشکل آغاز می‌شود و با ترسیم جامعه آرمانی و دادن راه‌حل پایان می‌یابد، به بررسی نو از اندیشه سیاسی ایشان می‌پردازیم‌. از نظر نایینی، انقلاب مشروطه و تشکیل مجلس نظم مطلوب به شمار می‌آید و انحلال مجلس و استبداد صغیر، آغاز بحران است که علامه با بررسی، به این نتیجه می‌رسد که مشکل، استبداد است. وی جامعه آرمانی را در سیره پیامبر و امامان معصوم: می‌بیند و بر این اساس، راه‌حل می‌دهد که اغلب حول محور شورا و آزادی و مساوات است، و با استفاده از این مفاهیم، سعی در تحدید استبداد دارد.

کلیدواژه‌ها


  1. اسپریگنز، توماس‌، فهم نظریه‌های سیاسی‌، تهران: نشر آگه‌، 1382.
  2. بهشتی، احمد‌، اندیشه سیاسی نائینی‌، قم: بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)‌، 1386.
  3. جمعی از نویسندگان مجله حوزه‌، علامه نائینی فقیه نظریه‌پرداز‌، قم: بوستان کتاب‌، 1386.
  4. حائری، عبدالهادی، تشیع ومشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، تهران: امیرکبیر‌، ۱۳۸۱.
  5. ــــــــــــــــــــ ، تشیع و مشروطیت‌، تحقیق سیدحسن امین‌، تهران: امیرکبیر، ۱۳۶۰.
  6. طباطبایی، سیدجواد‌، جدال قدیم و جدید، تهران: نگاه معاصر، 1382.
  7. علی بن ابی‌طالب7‌، نهجالبلاغه‌، ترجمه محمد دشتی‌، قم: نشر جمال‌، 1385.
  8. مرتضی، مطهری‌، نهضت‌های اسلامی در صد سال اخیر‌، تهران: صدرا ،1384.
  9. مصاحبه با آیت‌الله نجفی همدانی‌، ماهنامه حوزه‌، بهمن و اسفند ۱۳۶۷، شماره ۳۰.
  10. نائینی، محمدحسین‌، تنبیه‌الامة وتنزیه‌الملة یا حکومت از نظر اسلام‌، پای نوشت و توضیحات سیدمحمود طالقانی‌، تهران: شرکت سهامی انتشار‌، 1358.
  11. ــــــــــــــــــــ ‌، تنبیه‌الامة وتنزیه‌الملة‌، به کوشش سیدحمیدرضا محمودزاده حسینی‌، تهران: امیرکبیر‌، ۱۳۸0.
  12. ــــــــــــــــــــ ‌، تنبیه‌الامة وتنزیه‌الملة‌، تصحیح سیدجواد ورعی‌، قم: بوستان کتاب‌، ۱۳۸۲.