موسسه شیعه شناسیفصلنامه علمی شیعه شناسی1735-4722156020180220بررسی انسانشناختی پدیده نخلگردانی در کاشان (مطالعه موردی: نخل هیأت حسینی در محله سرفره و گذر صدره)73834452FAکریم خانمحمدیعضو هیات علمی دانشگاه باقرالعلوم ع و مدیر گروه مطالعات فرهنگی0000-0002-8147-1550محدثه یوسفیدانشجوی کارشناسی ارشد تبلیغ و ارتباطات، دانشگاه باقرالعلومJournal Article20161027مناسک جمعی، به ویژه با رویکرد مذهبی، نقش بسزایی در صورتبندی حیات اجتماعی و فرهنگی مؤمنان ایفا میکند، و از کارکاردهای بسیاری برخوردار است. مناسک عزاداری محرم، از مهمترین و کانونیترین مناسک جمعی، در فرهنگ شیعیان به شمار میآید که با فرهنگ ایران عجین گردیده و کارکردهای زیادی دارد. آیین عزاداری حسینی، به مرور زمان الگوهای مختلفی بهخود گرفته که از جمله مهمترین آنها «نخلگردانی» است که بیشتر در حوزه کویری کشور ایران برگزار میشود. نوشته حاضر، تلاش میکند با رویکرد انسانشناختی (Anthropological) و با بهرهگیری از تکنیکهای مشاهده، مصاحبه و مشارکت، به بررسی ابعاد مختلف معروفترین آیین نخلبرداری، در هیأت حسینی نخل کاشان، در محل سرفره و گذر صدره، به شناخت حیات فرهنگی ـ اجتماعی مردم این منطقه، درباره موضوع بپردازد. نتایج پژوهش، حاکی از رسوخ مناسک نخلگردانی به لایههای عمیق فرهنگی مردم است، به گونهای که پیرامون این مناسک، میتوان جنبههای مختلفی از قبیل «هویتبخشی»، «تقدسبخشی»، «اسطورهسازی»، «حاجتخواهی» و «حیاتپنداری» را ملاحظه نمود.موسسه شیعه شناسیفصلنامه علمی شیعه شناسی1735-4722156020180220تبیین علل شکلگیری جنبش شیعیان یمن بر مبنای نظریه جنبشهای ادواری هرایر دکمجیان397034459FAعلی تقی زاده داوریدانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه مفیدسیدمحمدعلی حسینیزادهاستادیار دانشگاه شهید بهشتیسیدعلی موسوینژادعضو هیات علمیJournal Article20150405طی سه دهه اخیر، در میان ملتهای منطقه به ویژه شیعیان عرب خاورمیانه، شاهد تقویت خودآگاهی و ظهور جنبشهای سیاسی ـ اجتماعی، با پیامدهای شگرف داخلی و خارجی بودهایم که خیزش شیعیان یمن در قالب جنبش الحوثی در ابتدای قرن کنونی یکی از آنها به شمار میرود. در طول دو دهه گذشته، هم حکومت یمن و هم حکومت آلسعود، از تمامی ابزارها و شیوهها از جمله توسل به حمله نظامی، برای ریشهکنی و نابودی مبارزان زیدی استفاده کردهاند، اما نهتنها به این هدف دست نیافتهاند، بلکه این جنبش با اتخاذ تدابیر و تاکتیکهای مناسب، بر رشد و بالندگی خود افزوده، به طوریکه هماینک به بازیگری اصلی و تأثیرگذار در صحنه داخلی یمن و بازیگری نوپا و نوظهور در صحنه منطقهای بدل گردیده است. سؤال اصلی این نوشتار آن است که علل خیزش شیعیان یمن و ظهور جنبش الحوثی چیست؟ با استفاده از نظریه جنبشهای ادواری هرایر دکمجیان، میتوان علل ششگانه این خیزش را به خوبی توصیف و تبیین کرد.موسسه شیعه شناسیفصلنامه علمی شیعه شناسی1735-4722156020180220بررسی آماری نقش موالی خاندان اشعری در کتب اربعه شیعه7110634506FAعبدالرفیع رحیمیعضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوینمحمدکاظم شفائیدانشجوی دکتری دانشگاه بینالمللی امام خمینیJournal Article20160702موضوع پژوهش حاضر، بررسی آماری نقش موالی خاندان اشعری در کتب اربعه شیعه است که در آن، تعداد احادیث نقل شده از چهار تن از محدثان قمی قرن سوم و اوایل قرن چهارم هجری به نامهای احمد بن محمد بن خالد برقی، محمد بن حسن صفار قمی، علی بن ابراهیم بن هاشم قمی و محمد بن یحیی العطار در کتابهای <em>الکافی</em>، <em>من لایحضره الفقیه</em>، <em>تهذیبالاحکام</em> و<em> الاستبصار فی مااختلف من الاخبار</em>، نقش و تأثیر این محدثان را بررسی مینماید. با توجه به اهمیت و برجستگی مکتب حدیثی قم و راویان این شهر در این دوره تاریخی، میزان تأثیرگذاری محدثان قمی بر تألیف این کتب و تأثیر وضعیت این اجتماع شیعی بر روایات نقلشده از این راویان، مسأله اصلی پژوهش حاضر است. روش پژوهش توصیفی و گردآوری دادهها بر منابع کتابخانهای مبتنی است. نتیجه بهدست آمده از این پژوهش، نشان میدهد که فارغ از احادیث مشترک، در سند بیش از 43% احادیث کتب اربعه نام اینان دیده میشود که در کتاب کافی این رقم بیش از 75% احادیث را شامل میگردد که این به نقش پررنگ راویان قمی اشاره دارد. بیشترین احادیث نقلشده از اینان، مربوط به احکام ازدواج است و کمترین به احکام جهاد اختصاص دارد، اما در مقابل بیشترین درصد روایات نقلشده از این راویان در باب جهاد است.موسسه شیعه شناسیفصلنامه علمی شیعه شناسی1735-4722156020180220زن و مرجعیت تقلید از منظر فقه امامیه10713634507FAزین العابدین نجفیعضو هیئت علمی مجتمع آموزش عالی شهید محلّاتیJournal Article20170215مشهور فقیهان متأخر، مرد بودن را به طور مطلق، از شرایط مرجع تقلید شمرده و زنان را به هیچ روی، شایستة احراز این مقام ندانستهاند. فقیهانی همانند صاحب <em>عروه</em>، محقق خویی، مرحوم اراکی و سایر فقیهان معاصر، مرد بودن را به طور صریح از شرایط مرجع تقلید شمردهاند. در این نوشتار، با بررسی دلایل مسأله از آیات، روایات و بنای عقلا و بازخوانی کلمات فقها، اثبات گردیده که زن در صورت دارابودن شرایط مرجعیت از قبیل اجتهاد، عدالت و اعلمیت، شایستگی دارد برای زنان مرجع تقلید باشد؛ بهویژه در مسائل مربوط به زنان که در آنها مجتهدان زن از نظر موضوعشناسی حاذقتر به شمار میآیند.موسسه شیعه شناسیفصلنامه علمی شیعه شناسی1735-4722156020180220تحلیل اسپریگنزی اندیشههای سیاسی علامه نائینی؛ از مشاهده بینظمیها تا دادن راهحل13716234508FAمرتضی شیرودیدانشیار علوم سیاسی پژوهشگاه امام صادق(ع)مصطفی جهانبخشدانشجوی دکتری دانشگاه تهرانJournal Article20160611علامه نایینی از بزرگترین اندیشهوران سیاسی ایران، با نگارش کتاب <em>تنبیهالامه و تنزیهالمله</em>، گام مهمی در تبیین مفاهیم جدید سیاسی با استفاده از مبانی دینی و سنتی برداشت؛ به همین دلیل، شناخت اندیشه وی از اهمیت فراوانی برخوردار است. در این مقاله، با استفاده از روش جستاری اسپریگنز که از مشاهده بینظمی و شناخت مشکل آغاز میشود و با ترسیم جامعه آرمانی و دادن راهحل پایان مییابد، به بررسی نو از اندیشه سیاسی ایشان میپردازیم. از نظر نایینی، انقلاب مشروطه و تشکیل مجلس نظم مطلوب به شمار میآید و انحلال مجلس و استبداد صغیر، آغاز بحران است که علامه با بررسی، به این نتیجه میرسد که مشکل، استبداد است. وی جامعه آرمانی را در سیره پیامبر و امامان معصوم: میبیند و بر این اساس، راهحل میدهد که اغلب حول محور شورا و آزادی و مساوات است، و با استفاده از این مفاهیم، سعی در تحدید استبداد دارد.موسسه شیعه شناسیفصلنامه علمی شیعه شناسی1735-4722156020180220تحریف تاریخی نقش امام علی در سریه ذاتالسلاسل و دلایل آن16319034509FAمریم سعیدیان جزیعضو هیئت علمی و استادیار دانشگاه اصفهان0000-0001-6699-2506Journal Article20160921سریه ذاتالسلاسل، یکی از حوادث مهم تاریخ صدر اسلام است که در سال هشتم هجری رخ داد. برخلاف وجود دلایل و شواهد متعددی که ثابت میکند امام علی بن ابیطالب در این سریه حضور فعال داشته، برخی از منابع اسلامی آن را انکار کردهاند. سؤال این است که حضور امام علی در این سریه چگونه اثبات میشود و این موضوع، چه فواید و ضرورتی دارد؟ دلایل تغافل نویسندگان اسلامی در انکار حضور آن حضرت در این سریه چیست و این امر چه پیامدهایی داشته است؟ سریه ذاتالسلاسل، نقش مهمی در موضعگیری جریانهای مختلف در مواجهه با مسائل مهم جامعه اسلامی مانند جانشینی پیامبر و مسأله خلافت، فهم آموزههای دینی و جایگاه صحابه دارد و تدابیر و اقدامات پیامبر در این سریه، برای ابلاغ امامت خاصه علی و رد ادعاهای دیگر بوده است. این امر، سبب شده تا در حین سریه و بعد از آن، ائتلافی علیه پیامبر و خاندان ایشان صورت گیرد که نتیجه آن تحریف حقایق بهویژه در روایت و ثبت سیره و مغازی و تغافل نسبت به آموزههای وحیانی، تدابیر پیامبر و مسائل مهم جامعه اسلامی بوده است. روش تحقیق، مطالعه تاریخی به شیوه تحلیلی، توصیفی و انتقادی است که با استفاده از منابع اسلامی انجام گرفته است.موسسه شیعه شناسیفصلنامه علمی شیعه شناسی1735-4722156020180220تأثیرپذیری نیایشهای قیصر امینپور از صحیفة سجادیه19122434510FAسیدمرتضی هاشمیدانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهاننسرین تهمتندکتری زبان و ادبیات فارسیJournal Article20160704صحیفة امام سجاد، به منزلة یکی از ارزشمندترین متون دعایی و تربیتی اسلام، منبع الهامبخش شاعران و نویسندگان فراوانی بوده که از جملة ایشان، قیصر امینپور شاعر نامدار معاصر است. قیصر هم در توصیف پارهای از مقولههای الهی و هم در تعریف از عقل و خرد و تربیت و امثال آن، وامدار <em>صحیفه</em> است. موارد تأثیرپذیری شعر قیصر از زبان، فرهنگ و مضامین این اثر بزرگ، در بیش از ده منظومة این شاعر قابل جستوجو و پیگیری است. جستارحاضر، به پژوهش دربارة تأثیرپذیری نیایشها و برخی اشعار قیصر از <em>صحیفة سجادیه</em> میپردازد. با این هدف، نیایشهای امام سجاد و قیصر با رویکرد به ویژگیهای نیایش، مطالعه و بررسی گردیده و تأثیر نیایشهای آن امام، در منظومههای قیصرآشکار شده است.