موسسه شیعه شناسیفصلنامه علمی شیعه شناسی1735-4722145520160922مجدالملک قمی وزیر شیعی سلجوقیان و نقش او در خدمترسانی به شیعه72627697FAسید حسن قریشی کرینهیئت علمیJournal Article20150530سلجوقیان پس از تسلط بر ایران، برای اداره قلمرو وسیع خود، از وزرای ایرانی برای کسب مشروعیت، مقبولیت و اداره کشور بهره بردند. رقابتهای سیاسی در بین وزرا و خاندان سلطنتی، موجب شد تا راه برای ورود پیروان مذهب رقیب به ویژه شیعیان امامی به دربار گشوده شود. البته سیاست تسامح مذهبی ملکشاه و نفوذ ترکانخاتون و نزدیکان شیعه او، به نفوذ شیعیان امامی کمک کرد. مجدالملک قمی یکی از وزرای معروف این دوره بود که عوامل فوق در قدرتیابی او نقش زیادی داشت. او از وزیران معروف دورة میانی امپراتوری سلجوقی بود که حدود دو سال وزارت برکیارِق را برعهده داشت؛ مجدالملک در مدت وزارت، اقدامات ارزندهای در زمینه نفوذ تشیع در دربار سلجوقی و بازسازی و رونق دادن قبور ائمه و بزرگان شیعه انجام داد. این پژوهش، با روش توصیفیـتحلیلی و از طریق مطالعه کتابخانهای، ضمن بررسی زندگی و اقدامات مجدالملک، به نقش او در پیشبرد تفکر شیعی و ترویج اندیشه امامیه و بنای اماکن متبرکه پرداخته و فرجام او را تبیین نموده است.موسسه شیعه شناسیفصلنامه علمی شیعه شناسی1735-4722145520160922بررسی ویژگیهای شمایلنگاری شیعی در نقاشیهای قهوهخانهای عصر قاجار (با تأکید بر واقعه عاشورا)274627698FAاصغر جوانیدانشیار دانشگاه هنر اصفهانحبیبالله کاظمنژادیدانشجوی دکتری هنر اصفهانJournal Article20151122فرهنگ و مذهب شیعی، در ادبیات مذهبی و هنر در دوران تیموری و صفویه نمود یافت و در دوران قاجار به اوج خود رسید. در این دوره، اوضاع سیاسی ـ اجتماعی، بستر ظهور نقاشیهایی با مضامین مذهبی را به وجود آورد. به دلیل تحولات پس از مشروطه، نقاشی مذهبی عمدتاً به نقاشیهای عامیانهای محدود بود که بیشتر نقاشان غیرحرفهای انجام میدادند. هنر نقاشی به عنوان یکی از عرصههای فعالیت بشر از دیرباز تاکنون، با ظهور در نقشها و تعاریف گوناگون تداوم یافته است. از جمله روشهایی که برای تصویر کردن موضوعات وقایع مذهبی به کار گرفته شده، روش شمایلنگاری شیعی در نقاشیهای قهوهخانهای است. یکی از ویژگیهای مهم شمایلنگاری شیعی در نقاشی قهوهخانهای، پیوستگیاش با دین و باورهای اسلامی است. سؤال پژوهش این است که شمایلنگاری شیعی در نقاشیهای قهوهخانهای با موضوع عاشورا چه ویژگیهایی دارد؟ بر این اساس، هدف پژوهش، شناخت ویژگیهای شمایلنگاری عاشورا در نقاشی قهوهخانهای، از طریق بررسی بازتاب باورهای شیعی است. روش پژوهش به شیوه توصیفی انجام گرفته و ابزار گردآوری اطلاعات کتابخانهای است.موسسه شیعه شناسیفصلنامه علمی شیعه شناسی1735-4722145520160922نقش هویت و قومیت در تعامل جمهوری اسلامی ایران با جامعه شیعیان روسیه476827731FAسیده مطهره حسینیاستادیار علوم سیاسی دانشگاه پیام نوراصغر شکری مقدمکارشناس ارشد علوم سیاسیJournal Article20150315شمار شیعیان روسیه را از 3٪ درصد (ششصد هزار نفر) از جمعیت مسلمانان این کشور تا حدود سه میلیون نفر (15٪) ذکر کردهاند. تاکنون مطالعه جامعی درباره جزئیات زندگی شیعیان و کیفیت جامعه شیعیان روسیه، انجام نشده است؛ لذا در این مقاله، ابتدا به کمیت و شمار جمعیتهای شیعی در روسیه میپردازیم. نیز به چگونگی ورود آنها به مناطقی که در آن ساکنند اشاره میکنیم. سپس درباره کیفیت زندگی شیعیان مسکو به ویژه مشاغل و وضع معاش و گروههای سازمانی آنها سخن میگوییم. در پایان، به نوع ارتباط شیعیان با جامعه روس و غیرشیعه و سیاستهای جمهوری اسلامی ایران در قبال آنان پرداخته میشود.موسسه شیعه شناسیفصلنامه علمی شیعه شناسی1735-4722145520160922کاربرد فقه در تحقق منظر شهری امن699827732FAایمان قلندریان گلخطمیدانشجوی دکتری شهرسازی دانشگاه تربیت مدرسمهدی حقیقتبیناستادیار دانشکده هنر دانشگاه تربیت مدرسJournal Article20150607از آنجا که منظر شهری، امکان قرائت محیط را به بیننده میدهد، جایگاه مهمی در شهرسازی دارد. منظر شهری باید ویژگیهای مختلفی داشته باشد که امنیت یکی از آنهاست. امنیت از جمله اصولی به شمار میآید که در اسلام به آن توجه فراوانی شده است. اسلام برای تمامی جنبههای زندگی بشر برنامه دارد و آشکارا پیدایش امنیت، فراوانی و رفاه را در رعایت قوانین و مقررات حاکم بر روابط اجتماعی با تکیه بر عقل و شرع قرار داده است. قواعد فقه یکی از منابع مورد استفاده در اسلام برای استخراج احکام و روش عمل، به شمار میآید. در این مقاله، تلاش شده ضمن معرفی اصول شهر امن و عوامل مؤثر در دستیابی به امنیت در اسلام، معضلاتی چون به خطر افتادن جان و مال مسلمانان، آسیبهای مادی و معنوی مرتبط با فعالیت و رفتار دیگران، اتلاف مال و ... معرفی گردند که این آسیبها، تهدید و نقضی بر نمایش و تجسم امنیت در شهر و منظر آن است. به موضوعات یادشده آشکارا در قواعد فقهی اشاره شده و توجه و دخالت آنها در قوانین شهری، میتواند نقش بسزایی در ظهور و دستیابی به امنیت در منظر شهری داشته باشد. نتایج حاصل از پژوهش، نشان میدهد با تکیه بر قواعد و منابع فقهی و حضور مجتهدان و صاحبنظران در جلسات تدوین اصول کلی مدیریتی و اجرایی شهر، میتوان زمینههای لازم برای ظهور و تجسم مفاهیم و آموزههای دینی مرتبط با شهر و زندگی اجتماعی شهروندان را در منظر شهری فراهم نمود. روش این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است و جمعآوری دادهها، به صورت اسنادی و کتابخانهای انجام شده است.موسسه شیعه شناسیفصلنامه علمی شیعه شناسی1735-4722145520160922مطالعه تطبیقی اخلاق اقتصادی در مذاهب پروتستانتیسم و شیعه9912627783FAهادی نوریاستادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه گیلاننیما میوهچیکارشناس ارشد جامعهشناسی از دانشگاه گیلانJournal Article20150318پژوهش حاضر، این مسأله را بررسی میکند که تفسیر ماکس وبر از اسلام، با حکم ویژه او درباره پروتستانتیسم ارتباط بسیار ضعیفی دارد. بر این اساس، پرسش علمی پژوهش حاضر این است که «اخلاق اقتصادی موجود در پروتستانتیسم (در چارچوب نظریه اخلاق پروتستانی وبر) تا چه اندازه با اخلاق اقتصادی مذهب شیعه قابل مقایسه است؟» از این جهت، روش پژوهش از نوع مقایسهای بوده که دنبال یافتن وجوه تفاوت و تشابه این مذاهب در مقوله اخلاق اقتصادی است. بر این اساس، هفت شاخص از تز اخلاق پروتستانی وبر استخراج گردیده و بهعنوان مبنای مقایسه اخلاق اقتصادی از آن استفاده شده است. یافتههای این پژوهش، نشان میدهد که اخلاق اقتصادی در پروتستانتیسم و تشیع بر مبنای نظریه ماکس وبر، فاقد انطباقند.موسسه شیعه شناسیفصلنامه علمی شیعه شناسی1735-4722145520160922مناسبات سیاسی حکومت بنیعقیل شیعی با آلبویه، فاطمیان و سلجوقیان12715827784FAلیدا مودتاستادیار گروه تاریخ دانشگاه شهید چمران اهوازجواد موسوی دالینیاستادیار گروه تاریخ دانشگاه شیرازJournal Article20151217قبیله بنیعقیل، در دوران ضعف و انحطاط حمدانیان، موفق گردیدند حکومت خود را با غلبه بر شهرهای موصل و نصیبین و با پرداخت خراج و اظهار تابعیت نسبت به امرای بویهی بنیان گذارند. با توجه به این که حکومت بنیعقیل در منطقهای سوقالجیشی و راهبردی مستقر بود، حکومت آنان برای حکومتهای همجوار اهمیت بسیاری داشت. حکومت بنیعقیل شیعی، از سویی با اعلام استقلال از آلبویه و از سوی دیگر با اظهار تابعیت نسبت به فاطمیان، قدرت خود را تثبیت کردند. پیمانهای سست و نیمبند این حکومت با فاطمیان و سلجوقیان، دوره گذاری در طول حکومت بنیعقیل بود؛ اما با استقرار و تثبیت سلجوقیان در عراق، حکومت بنیعقیل تحت تابعیت سلجوقیان قرار گرفت. با اظهار تابعیت بنیعقیل از سلجوقیان، این حکومت قدرت خود را در شمال شام گسترش داد؛ از این رو، با بسط و نفوذ بنیعقیل در منطقه یادشده به کشمکش با سلاجقه روم و سلاجقه شام منجر گردید که طی این منازعات، قدرت بنیعقیل رو به افول نهاد. گفتنی است، سیاست بنیعقیل در قبال هر کدام از حکومتها، بر اصل حفظ موجودیت سیاسی استوار بوده است.موسسه شیعه شناسیفصلنامه علمی شیعه شناسی1735-4722145520160922گرایشهای شیعی در تصوف علاءالدوله سمنانی15918627785FAاحسان قدرتاللهیاستادیار ادیان و عرفان تطبیقی، دانشگاه کاشانمرضیه درویشیکارشناس ارشد ادیان و عرفان تطبیقی، دانشگاه کاشانJournal Article20150104ابوالمکارم رکنالدین علاءالدوله احمدبنمحمدبناحمد بیابانکی سمنانی (659ـ736ق)، از عرفای بزرگ کبروی به شمار میآید که به اعتبار وی، این طریقت «علائیه» نیز خوانده شده است. خاندان علاءالدوله، از خانوادههای اصیل و ثروتمند سند بودند که به سمنان کوچ کردند و در عصر ایلخانان، صاحب مشاغل دولتی بودند. دوران زندگی علاءالدوله را به دو دوره، قبل و بعد از توبه و تحول روحانیاش، میتوان تقسیم کرد. این تنبه معرفتی که در 24 سالگی، در میدان جنگ، با ندای «زاجر غیبی» حاصل شد، به سرعت او را در محضر نورالدین عبدالرحمان کسرقی اسفراینی (م 695)، از خلفای نجمالدین کبری در بغداد نشاند و از یک جوان ملازم درباری، سالکی تائب و شیخی کامل ساخت. تصوف علاءالدوله را باید تصوفی شریعتمدار و متابعتمحور، مردمگرا و معتدل دانست که در آن به آموزه عزلت و چلهنشینی، برای قطع علایق نفسانی و تحصیل مکاشفات و تجارب عرفانی، بسیار تأکید و توجه میشود اما این خلوتگزینیها، با مسئولیتگریزی اجتماعی، بیکارگی و طفیلیگری، همراه نیست. دیگر ویژگی مهم تصوف علاءالدوله که پژوهش حاضر، درصدد بررسی و تحلیل آن برآمده، گرایشهای بارز شیعی اوست. نتایج این بررسی، نشان میدهد که دیدگاههای علاءالدوله درباره سه موضوع مهم: 1. واقعه غدیر خم و منصب جانشینی پیامبر؛ 2. ارادت و مودّت ایمانی نسبت به اهلبیت؛ 3. موعود آخرالزمان و مهدویت، همسان و همسو با عقاید شیعه امامیه است. درباره توصیفهای مبالغهآمیز از خلیفه اول در <em>العروه</em> و عبارات عجیب و غریب و مردود در مورد خلیفه دوم در <em>چهل مجلس</em> که حتی مضامین برخی آنها بر کفر و فساد دلالت دارد، مسأله تقیه و حفظ وحدت در عصر ایلخانان و احتمال جعل و تحریف را نباید از نظر دور داشت.