2024-03-29T09:29:10Z
https://www.shiitestudies.com/?_action=export&rf=summon&issue=4343
فصلنامه علمی شیعه شناسی
شیعه شناسی
1735-4722
1735-4722
1395
14
54
دانشوران شیعه و نقد گزارشهای تاریخی بر پایه باورهای کلامی
علی
حسن بگی
نقد و ارزیابی گزارشهای تاریخی که یکی از مؤلفههای مهمِ پژوهشهای تاریخی به شمار میآید، همواره نزد پژوهشگران تاریخ، اهمیت بسزایی داشته است. آنان همواره با استفاده از معیارهایی مانند عقل، مقایسة میان سالها، مسلمات دانشها، فنون بشری و...، گزارشهای تاریخی را در بوتة بررسی و نقد قرار دادهاند. یکی از معیارهایی که بهتازگی، نظر برخی تاریخنگاران معاصر را در حوزة تاریخ اسلام به خود جلب کرده، باورهای کلامی است. از دیدگاه آنان، هر گزارشی که با باورهای کلامی ناسازگار باشد، ساختگی است. ازآنجاکه رویکرد به باورهای کلامی در ابتدای راه است، پرسشهایی را برانگیخته و گاه نوعی هرجومرج و نابسامانی را در بهرهمندی از این معیار فراهم کرده است. درنتیجه، برخی پژوهشگران تاریخ، به بهرهمندی از این معیار بدبین هستند. این نوشتار، تلاش میکند ضمن تبیین دیدگاه مخالفانِ بهرهمندی از معیار یادشده، موانع و تنگناهای این معیار را روشن سازد؛ همچنین طرح کند دلایل مخالفان را که عمدتاً بر تفاوتِ میان عقل تاریخی و کلامی مبتنی است. در ادامه، یکی بودن عقل تاریخی و کلامی را تبیین میکند و اینکه همة معیارهای نقد تاریخی و از جمله معیار یادشده، به معیار عقل باز میگردد؛ درنتیجه، بهرهمندی از باورهای کلامی در نقد گزارشهای تاریخی، دیگر با مانعی مواجه نمیشود.
باور کلامی
نقد
گزارش تاریخی
عقلانیت
2016
06
21
7
30
https://www.shiitestudies.com/article_26353_26abc976b0acbf020362b08ccdbcf24a.pdf
فصلنامه علمی شیعه شناسی
شیعه شناسی
1735-4722
1735-4722
1395
14
54
اقدامات فرهنگی شاه تهماسب اول در نهادینهسازی تشیع در جامعه
جهانبخش
ثواقب
فریده
مروتی
شاهاسماعیل اول مؤسس سلسله صفویه مذهب تشیع را در ایران رسمیت بخشید. این کار ابتدا در شهرها با قدرت نظامی اعلام میشد، اما صفویان دریافتند که برای تثبیت این مذهب در تاروپود جامعه و نهادینهسازی آن، به اقدامات گسترده فرهنگی و تشکیلاتی نیاز است. دوره پنجاهساله سلطنت شاهتهماسب اول (930ـ984ق.)، فرزند و جانشین شاهاسماعیل، فرصت مناسبی را فراهم آورد تا وی با حضور عالمان مهاجر که از مناطق عربی جبلعامل لبنان و بحرین به ایران آمده بودند، تلاش گستردهای را برای شیعیسازی جامعه و تثبیت موقعیت این مذهب بهکار بندد. این اقدامات، هم در سطح دینیسازی حکومت و کارگزاران آن صورت میگرفت و هم در شیعیسازی جامعه و رعایت مظاهر شرع در میان مردم بهکار بسته میشد. فعالیتهای فرهنگی، وجه غالب این اقدامات بود که فقها و علمای شیعه محوریت آن را به عهده داشتند. در این مقاله، اقدامات گوناگون شاهتهماسب اول در ترویج تشیع و نهادینهسازی آن در جامعه بررسی و تحلیل شده است. یافته پژوهش، نشان میدهد که در عصر او، از همه ظرفیتهای موجود تبلیغی و ترویجی نظیر رهبران مذهبی، نمادها، زیارتگاهها، شعائر، شخصیتها، مراسم و سنتها، نهادهای آموزشی و دینی، متون و معارف، در جهت تثبیت، نهادینهسازی و گسترش مذهب تشیع در جامعه ایران بهره گرفته شده است.
ایران
صفویه
مذهب تشیع
شاهتهماسب اول
فقهای شیعه
2016
06
21
31
62
https://www.shiitestudies.com/article_26355_fe650ffd76505a22ea9b897eb42e93a2.pdf
فصلنامه علمی شیعه شناسی
شیعه شناسی
1735-4722
1735-4722
1395
14
54
شیعیان امارات متحده عربی
حبیبرضا
ارزانی
زهرا سادات
کشاورز
امارات متحده عربی کشوری مسلمان در جنوب غرب آسیا به شمار میآید که شانزده درصد از جمعیت آن شیعه است. چند دیدگاه متفاوت درباره پیشینه پیدایش شیعه در امارات، وجود دارد. برخی بر این باورند که پیشینه تشیع در امارات، به قبیله بحارنه برمیگردد که ممکن است در حدود سیصد سال پیش، با قبول مذهب تشیع از قبایل نعین به وجود آمده باشد؛ برخی دیگر معتقدند شیعیان این کشور، از ساکنان اصلی و بومیان ناحیه هستند و برخی دیگر اعتقاد دارند ورود شیعه به امارات، با اوج صنعت صید مروارید در این کشور و ورود بازرگانان ایرانی و هندی به آنجا همراه بوده که دور از انتظار نیست. همچنین میتوان از پیروزی انقلاب اسلامی ایران نیز به عنوان عاملی مهم، در گرایش مردم این کشور به مذهب تشیع یاد کرد. بررسی جامعه شیعیان امارات متحده عربی از لحاظ سیاسی، فرهنگی، مذهبی، اقتصادی و اجتماعی، از مهمترین دغدغههای این مقاله است.
امارات متحده عربی
اسلام
تشیع
وضعیت سیاسی
اقتصاد
فرهنگ
مذهب
ساختار اجتماعی
2016
06
21
63
94
https://www.shiitestudies.com/article_26356_7f28faf2562d76091f017d205c87c1f8.pdf
فصلنامه علمی شیعه شناسی
شیعه شناسی
1735-4722
1735-4722
1395
14
54
بررسی تطبیقی علویات سیدحیدر حلّی و شهریار
ابوالحسن
امین مقدسی
گلثوم
تنها دوشانلو
سیدحیدر حلّی، یکی از شاعران معاصر شیعی عراق در عرصه شعر دینی است که در اشعارش توانسته پیوندی استوار میان فضیلتهای اهلبیت و اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حاکم بر روزگار خویش، برقرار کند. بیان خطابی- حماسی و گاه عاطفی، کاربرد معتدل صور خیال و تلمیح به رخدادهای تاریخی جهان اسلام، از ویژگیهای ساختار شعر دینی وی به شمار میآید. شهریار نیز به عنوان شاعر رمانتیک مکتب اهلبیت، با رویکردی بکایی- عاطفی و گاه حماسی و با بهرهگیری از تصاویر متنوع و پویا که مشخصه اصلی شعر وی است، به دو زبان ترکی و فارسی، به بیان فضیلتهای اهلبیت در قالب مدح و رثا پرداخته است. در این پژوهش که اساس آن وصف و تحلیل است، بهصورت تطبیقی و بر اساس مکتب ادبیات تکاملی، به بررسی و تحلیل سیمای امام علی در شعر دینی دو شاعر ایران و عرب و نیز نکات بلاغی ویژهای که در مضمونپردازی از آن بهره جستهاند پرداختهایم. در واقع اوضاع سیاسی، ریشههای مشترک دینی و اعتقادی و فرهنگ شیعی و ادبی حاکم بر جامعه دو شاعر، موجب شده به تطبیق و مقارنه این دو شاعر بپردازیم.
علویات
ادبیات تطبیقی
سیدحیدر حلّی
شهریار
شعر دینی
2016
06
21
95
114
https://www.shiitestudies.com/article_26357_f1f4a048fd06d570539050f2f60dfa89.pdf
فصلنامه علمی شیعه شناسی
شیعه شناسی
1735-4722
1735-4722
1395
14
54
بررسی و تحلیل راهکارهای مبتنی بر ارزشهای فرهنگی، اجتماعی و هنجاری (سرمایه اجتماعی) برای ارتقای وضعیت مسلمانان و شیعیان در فدراسیون روسیه
مرتضی
اشرافی
مجتبی
اشرافی
با مقایسه وضعیت جامعه مسلمانان روسیه در اوایل قرن حاضر با زمان کنونی، به این نتیجه میرسیم که آنان در دو نقطه مخالف از هم قرار دارند. به همان اندازه که در سطح مناسبات اقتصادی، گذار روسیه از نظام اقتصادی بسته سوسیالیستی و کمونیستی به سرمایهداری لجامگسیخته و ظهور الیگارشی خاص، عجیب و فراتر از تصور است، در سطح باورهای اجتماعی و اعتقادی نیز نفوذ گسترده باورهای مذهبی، به ویژه در سطح جوانان امروز، غریب و باورنکردنی است. هدف این پژوهش، تبیین و تحلیل وضعیت شیعیان روسیه، در عین نگاه به وضعیت مسلمانان آن است و درصدد شناسایی موقعیت و جایگاه شیعیان این کشور بوده، در انتها راهکارهایی برای ارتقای این وضعیت پیشنهاد میدهد. بیشک نقش و جایگاه مسلمانان و شیعیان در روسیه، با توجه به وسعت و وجود قومیتهای مسلماننشین در این کشور، بسیار مهم است و بررسی کار ما نیز ضرورت این اهمیت و جایگاه استراتژیک را بیشتر نمایان خواهد کرد.
مسلمانان
شیعیان
فرهنگ دینی
جمعیتشناسی
فدراسیون روسیه
جمهوری اسلامی ایران
معارف اهلبیت
2016
06
21
115
140
https://www.shiitestudies.com/article_26358_be2bb03a3e3771a3667926514d7c3bbe.pdf
فصلنامه علمی شیعه شناسی
شیعه شناسی
1735-4722
1735-4722
1395
14
54
بازتاب واقعة عاشورا در ادبیات هورامی (با تأکید بر نسخة خطی مقتل امام حسین به زبان هورامی)
مظهر
ادوای
هادی
وکیلی
روایتهای داستانی از واقعة عاشورا، به ویژه از سدة دهم هجری به بعد، در قالب نظم و نثر در آثار مقتلنویسان به زبانهای مختلف (عربی، فارسی، ترکی و هورامی) وارد شد. در این نوع مقتلها، دیگر نمیتوان واقعة عاشورا را از منظر تاریخی بررسی کرد، بلکه تاریخ و داستان در این مقتلها در هم آمیخته و جدا کردن آنها به نظر امکانپذیر نیست. نسخة مقتل امام حسین به زبان هورامی ـ از زبانهای ایرانی ـ تنها متنی است که به صورت منظوم در دورة قاجار به این زبان سروده شد. ادبیات هورامی هم که ساختار واجی آن به زبان پارتی باستان شباهت دارد، دارای میراث غنی از سدههای اول تا سدههای سیزده و چهارده هجری است. پژوهش حاضر، با تأکید بر این نسخة نویافته، سعی دارد که ضمن معرفی این نسخه و محتوای آن، به بررسی قرائتهای سوگوارانه، حماسی، عرفانی و تقدیرگرایانه از خلال آن بپردازد و سپس دادههای این مقتل را با دیگر مقاتل داستانی تطبیق دهد.
واقعة عاشورا
ادبیات هورامی
مقتل
نسخة خطی
روایت داستانی
2016
06
21
141
172
https://www.shiitestudies.com/article_26359_16be264cf2eb7cbf03e7d497a1ef9838.pdf
فصلنامه علمی شیعه شناسی
شیعه شناسی
1735-4722
1735-4722
1395
14
54
رفتار سیاسی دولت شیعی ادریسیان با دولتهای خوارج در مغرب اسلامی
اعظم
بهرامی
فاطمه
جاناحمدی
سرزمین دوردست مغرب، از آغاز گسترش اسلام تا قرن چهارم قمری، پذیرای دولتهای اسلامی از جمله: ادریسیان (172ـ372ق)، خوارج بنیمدرار (155ـ352ق) و خوارج بنیرستم (160ـ296ق) بوده است. تقارن زمانی و همعصری میان دولتهای یادشده، به نزدیکی در روابط میان آنها انجامید. در خلال همعصری این دول، گونهای از مناسبات و رفتار سیاسی در دو بعد مسالمتآمیز و خشونتآمیز در حوزههای مذهبی، سیاسی و اقتصادی شکل گرفت. نظر به اینکه دولت شیعی ادریسیان با دولتهای خوارج همعصر بود، رفتار سیاسی این دولت برای تشکیل حکومت و حفظ منافع آن، در فضا و مکانی که سابقه تشکیل دولت شیعی نبوده، تأمل برانگیز است. این پژوهش، سعی دارد تا عوامل مؤثر بر رفتار سیاسی دولت شیعی ادریسیان را با دولتهای خوارج بنیمدرار و بنیرستم، با روش تاریخی متکی بر توصیف و تحلیل، بررسی نماید و در کنار آن، به پیامد رفتار سیاسی این دولت بپردازد. برای این منظور، در این پژوهش برای بازشناسی رفتار سیاسی ادریسیان، به مبحث قدرت و منافع حکومتها، بر اساس آرای نظری مکتب کثرتگرایان پرداخته میشود.
ادریسیان
بنیمدرار
بنیرستم
رفتار سیاسی
قدرت
2016
06
21
173
188
https://www.shiitestudies.com/article_26360_4c20d10785698848c5dc0339ce26949c.pdf