2024-03-29T11:15:09Z
https://www.shiitestudies.com/?_action=export&rf=summon&issue=33104
فصلنامه علمی شیعه شناسی
شیعه شناسی
1735-4722
1735-4722
1391
10
38
فقه سیاسی و نظریه «دولت»
سید صادق
حقیقت
«فقه سیاسی» دانش مهم و معتبری است که حجم اصلی تمدن اسلامی در حوزة اندیشة سیاسی را به خود اختصاص داده است. فقه سیاسی بخشی از فقه محسوب میشود که قادر است احکامی هنجاری دربارة وظایف سیاسی افراد (و نهادها) از حیث احکام وضعی یا احکام پنجگانة تلکیفی انشا کند. بر اساس نظریة «همروی»، فقه سیاسی و فلسفة سیاسی هر دو معتبرند و در دولت اسلامی میتوانند به یکدیگر یاری رسانند. بر این مبنا، نه چنان است که فقه (سیاسی) تعیینکنندة تکلیف در سیاست باشد و ما را از فلسفة سیاسی بینیاز کند، و نه چنان است که از اعتبار بیفتد و عرصه را یکسره به رقیب خود واگذارد. اگر به شکل پسینی به فقه سیاسی سنّتی نگاه شود باید گفت: موضوع آن فرد است، اما منطقاً فقه سیاسی با نگاه پیشینی میتواند دولت را موضوع خود قرار دهد. فقه سیاسی میتواند برای دولت احکامی وضعی یا تکلیفی در حوزة وجوب، حرمت، استحباب، کراهت و اباحه انشا کند، اما مسئلة نظریة «حکومت» و نظریة «دولت» اساساً بحثی فلسفی است و به حوزة فلسفه سیاسی وانهاده شده است.
فقه
نظریه همروی
دولت
حکومت
2012
06
21
7
38
https://www.shiitestudies.com/article_242569_eaf35dde3b491aee160915f95dbf7fb4.pdf
فصلنامه علمی شیعه شناسی
شیعه شناسی
1735-4722
1735-4722
1391
10
38
غالیان و تأثیر برخی اقدامات آنان بر فرهنگ قرآنی شیعه
علیرضا
رستمی هرانی
سید رضا
مؤدّب
در سخنان اهلبیت و دانشمندان شیعه، بسیار مشاهده میشود که نسبت به خطر غالیان، اقدامات و افکارشان هشدار داده و برخی از رهبران ایشان به مردم معرفی شدهاند. اما متأسفانه با وجود تلاشهای اهلبیت و دانشمندان شیعه در برخورد با اقدامات و آراء این جریان منحرف، برخی از اقدامات ایشان، تأثیر خود را بر فرهنگ قرآنی، بهویژه تفسیر شیعه، باقی گذارده است. این مقاله برآن است تا برخی از این اقدامات را، که در حوزة فرهنگ قرآنی شیعه صورت گرفته است، بررسی نماید. مسئلة اصلی این مقاله آن است که اقدامات تأثیرگذار غالیان در حوزة فرهنگ قرآنی شیعه چه بوده و این تأثیرات چه میزان و در چه زمینههایی است؟ برای یافتن پاسخ این پرسش، ابتدا مصادیقی از غالیان معرفی شده، سپس برخی اقدامات آنان همچون جعل حدیث، ارائة تأویل فاسد از آیات، و ترویج عقاید باطل به منظور تأثیرگذاری بر حوزة فرهنگ قرآنی تشیّع ارزیابی گردیده است.
غالیان
تأویل
اهلبیت
2012
06
21
39
74
https://www.shiitestudies.com/article_242603_37cc0d236e447f14cc37c2a70548dc60.pdf
فصلنامه علمی شیعه شناسی
شیعه شناسی
1735-4722
1735-4722
1391
10
38
«کاهش نفوذ اجتماعی روحانیت در ایران» الگویی برای بررسی
علیرضا
شجاعی زند
مطالعة کاهش نفوذ اجتماعی روحانیت، که در برخی گزارشها و تحقیقات به مثابة یک واقعة محقق، بدان تصریح شده، مستلزم در اختیار داشتنِ الگوی جامعی است که تمامی عوامل مستقیم و غیرمستقیم مؤثر بر کاهش را در سطوح گوناگون و در ترکیب با یکدیگر دربرگیرد و مسیر و روش بررسی هر یک از شاخههای آن را به تفکیک نشان دهد. این مقاله عهدهدار ارائة چنین الگویی است و بدین منظور، ابتدا به واکاوی مفهومِ «نفوذ اجتماعی» میپردازد تا با کشف مشخصههای آن، نوعِ عوامل مؤثر بر شکلگیری آن را بهدست آورد. سپس با این تلقّی که بخشی از این کاهش، ناشی از بروز ضعف و فتور در عوامل پدیدآورندة آن است، عوامل مؤثر بر شکلگیری نفوذ اجتماعی روحانیت را در قالب یک الگوی تبیینی ارائه میدهد و سرانجام، با بسط آن در سه سطحِ«مردم»، «ساختار اجتماعی» و «روحانیت»، به الگوی تفصیلیِ کاهش نفوذ اجتماعی روحانیت در ایران میرسد و در عین حال، به این سؤال پاسخ میدهد که آیا تشکیل حکومت دینی و دستیابی روحانیت به «قدرت سیاسی» میتواند به نحو قاطع، کاهشِ«نفوذ اجتماعیِ» ایشان را تبیین نماید؟
روحانیت
نفوذ اجتماعی
قدرت سیاسی
حکومت دینی
ایران
2012
06
21
75
106
https://www.shiitestudies.com/article_242604_fb0d9e60bb22ea5ae509d546dfb4e562.pdf
فصلنامه علمی شیعه شناسی
شیعه شناسی
1735-4722
1735-4722
1391
10
38
شیعیان و فرصتها و چالشهای حضور آنان در آفریقا
سیده مطهّره
حسینی
قارة آفریقا یکی از بزرگترین قارههای مسلماننشین زمین است. شیعیان نیز از نخستین سالهای آغازین اسلام، به آفریقا کوچیدهاند و در طول سدهها، در بخشهای گوناگون این قاره حضور داشتهاند. در این مقاله، چگونگی حضور شیعیان در آفریقا و کمّ و کیف آن بررسی شده و مهمترین دشواریهای و فرصتهایی که اکنون با آن مواجهند، بازشناسی و پیشنهادهایی برای بهبود شرایط و کاهش مشکلات ارائه گردیده است. این مقاله، که حاصل مطالعة پژوهشی دقیق دربارة شیعیان آفریقاست، آنان را با توجه به محیط زندگی، به چهار بخش شیعیان شمال آفریقا (آفریقای سفید)، شیعیان غرب، شیعیان شرق و شیعیان جنوب شرقی، و شیعیان جنوب تقسیم کرده است. مبنای این دستهبندی وضعیت نسبتاً همسان شیعیان در هر یک از این چهار منطقه است.
شیعیان
آفریقا
مصر
ایران
حوزه قم
عراق
2012
06
21
107
146
https://www.shiitestudies.com/article_242606_226696c519ab0bca52330320d454487e.pdf
فصلنامه علمی شیعه شناسی
شیعه شناسی
1735-4722
1735-4722
1391
10
38
علویان سوریه از شکلگیری تا قدرتیابی
مسعود اخوان
کاظمی
سارا
ویسی
علویان از جمله فرق شیعی هستند که به دلیل ستمها و اهانتهایی که بهویژه در دوران حاکمیت عثمانیان از جانب اهلسنّت متحمل شدند، تا قرنها در قلعههای کوهستانی سوریة کنونی بهطور مخفیانه و در شرایط نامطلوب اجتماعی و اقتصادی میزیستند. در پایان جنگ جهانی اول، با فروپاشی امپراتوری عثمانی و آغاز دوران قیمومت فرانسه، به این اقلّیت ستمدیده توجه شد، بهگونهای که به سرعت در ارتش، دستگاههای امنیتی و حزب «بعث» عضوگیری شدند و حتی توانستند در فاصلة سالهای 1922 تا 1936 دولت مستقلی تحت حمایت فرانسه تشکیل دهند. این پیشزمینهها موجب گردید که آنان بتوانند پس از استقلال سوریه در سال 1944 و خروج از شرایط تحتالحمایگی، طی کودتاهایی سرانجام، در سال 1971 قدرت را به دست گیرند و رسماً حکومتی سکولار به ریاست ژنرال حافظ اسد بر سر کار آورند. امروزه علویان حاکم بر سوریه به شدت از ناحیة جنبشها و گروههای بنیادگرای مسلمانی همچون «اخوانالمسلمین»، «حماس» و «حزبالله» احساس خطر میکنند. از سوی دیگر، امواج نهضتهای ضد استبدادی اخیر در جهان عرب، به سوریه نیز رسیده و بخصوص علاوه بر ابعاد ظلمستیزانهای که داراست، حرکتی برخاسته از سوی اکثریت سنّی علیه اقلّیت حاکم علوی نیز ارزیابی میگردد.
علویان
سوریه
شیعه
حزبالله
اخوان المسلمین
حماس
2012
06
21
147
186
https://www.shiitestudies.com/article_242607_5ab35777d1a516d1c8bed445f5c7c4a7.pdf
فصلنامه علمی شیعه شناسی
شیعه شناسی
1735-4722
1735-4722
1391
10
38
محمود گاوان وزیر گمنام شیعی در دکن
خدیجه
عالمی
محمود گاوان، وزیر برجستة ملوک بهمنی، از خانوادة اشرافی گیلان بود. پس از توطئه و دسیسهچینی برخی امرای گیلان علیه او، به دکن مهاجرت کرد و پس از مدت کوتاهی به دربار بهمنیان راه یافت. او با نشان دادن نبوغ نظامی و سیاسی خویش، مورد توجه آنان قرار گرفت و پس از مدتی منصب وزارت را از سوی آنان دریافت کرد. محمود گاوان در دورة وزارت خویش، خدمات شایستهای انجام داد. اقدامات وی در تحوّلات سیاسی و فرهنگی دورة ملوک بهمنی تأثیرگذار بود، بهگونهای که این دوره را به یکی از درخشانترین دوران حاکمان مسلمان در دکن تبدیل نمود. سیاستهای نظامی و لشکری وی منجر به تثبیت مرزهای قلمرو ملوک بهمنی گردید. این امر نه تنها حکومت بهمنیان را از انحطاط زودرس نجات بخشید، بلکه منجر به برقراری امنیت و رشد اقتصادی در این دوره گردید. محمود گاوان در شرایط مساعد و مناسب سیاسی، به توسعة فرهنگ و تمدن اسلامی پرداخت. اقدامات فرهنگی وی در جهت تقویت زبان فارسی و تشیّع بود. وی از لحاظ اعتقادی نیز بر فرماندهان نظامی خویش تأثیر گذاشت و زمینه را برای اعلام تشیّع به عنوان مذهب رسمی در دکن فراهم نمود.
محمود گاوان
ملوک بهمنی
آفاقی
دکن
2012
06
21
187
228
https://www.shiitestudies.com/article_242608_fff4ae7408ed14e19a677af67667127f.pdf
فصلنامه علمی شیعه شناسی
شیعه شناسی
1735-4722
1735-4722
1391
10
38
نادرشاه افشار در بارگاه احمدی (شاهچراغ)
سید ابوالقاسم
فروزانی
در سال 1139ق نادر قلی بیگ افشار به شاهطهماسب دوم صفوی (فرزند شاه سلطان حسین) پیوست و خراسان را به نام آن پادشاه، از تصرّف ملک محمود سیستانی خارج ساخت. از همان هنگام، نادر زمام امور حکومت شاهطهماسب دوم را به دست گرفت. پیشرفتهای روزافزون سیاسی و نظامی نادر (طهماسبقلیخان)، اشرف افغان را، که پس از کشته شدن محمود افغان (در سال 1137ق) در اصفهان بر تخت حکومت نشسته بود، بر آن داشت که از دلمشغولی نادر در هنگام فتح هرات استفاده کند و به سوی خراسان لشکرکشی نماید. اشرف افغان پس از شکستهایی که در نبردهای متعدد از سپاهیان نادر تحمّل کرد، به سوی شیراز فراری شد و نادر در حوالی «زرقان» سپاه اشرف را بکلی تار و مار و او را به فرار وادار کرد. بدینسان، نادر در سال 1142ق با افتخار تمام، به شیراز وارد شد. به فرمان نادر، تولیت آستان مبارک احمد بن موسی (شاهچراغ) مجدداً به متولّی سابق آن واگذار شد. وی همچنین مبلغ قابل توجهی برای اقدامات عمرانی بارگاه احمدی اختصاص داد و هدیهای نفیس به آن بقعة مقدّس اهدا کرد. نادر بار دیگر هنگامی که در سال 1146ق به عزم سرکوب سردار عصیانگر خویش، محمّدخان بلوچ، به شیراز لشکر کشید، به زیارت بارگاه شاهچراغ شتافت و مبلغی برای تعمیرات آن بقعة مقدّس حواله نمود. موضوع مورد توجه این مقاله آن است که با وجود اعتقاد نادر به مذهب تسنّن، آیا اقدامات عمرانی او در بقاع متبرّک شیعیان، از سر مصلحتجویی حکومتی بود، یا از اعتقاد باطنی وی به امامان شیعه و اولاد متّقی و باکرامت ایشان سرچشمه میگرفت؟
بارگاه احمدی
شاهچراغ
شیراز
نادر
افغان
2012
06
21
229
254
https://www.shiitestudies.com/article_242609_79d8c60fa1e5c5871db5f3bb7d111462.pdf