موسسه شیعه شناسی
فصلنامه علمی شیعه شناسی
1735-4722
17
67
2019
09
23
تحلیل جایگاه شیعیان علوی در سوریه با استفاده از مدل راهبردی SWOT
7
54
FA
ابوطالب
احمدی ارکمی
دانش آموخته دکترای جغرافیای سیاسی (مطالعات جنوب غرب آسیا)، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران-ایران
lale_veleni@yahoo.com
محمد حسن
نامی
دانشیار دانشگاه علوم و فنون فارابی
dr.mh.nami@gmail.com
شیعیان علوی، یکی از فرقههای منشعب از تشیع با گرایش غالیانه محسوب میشوند. علویان امروزه بخشی از پیکر جهان تشیع را تشکیل میدهند که بیشتر مورخان، ظهور آنها را در قرن سوم هجری میدانند. حاصل این تسلسل تاریخی، علویانی هستند که در حال حاضر در کشورهای ترکیه و سوریه استقرار یافتهاند. مقاله حاضر، با طرح این پرسش که فرصتها و چالشهای پیش روی علویان سوریه کدامند، سعی دارد با روش توصیفی ـ تحلیلی و بهرهگیری از مدل SWOT به تبیین جایگاه شیعیان علوی در سوریه بپردازد و راهبرد مناسب را در جهت ارتقای موقعیت آنها ارائه دهد. تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصل از یافتهها، بیانگر این واقعیت است که علویان سوریه با برخورداری از جمعیت حداقلی، اتخاذ موضع ضداسرائیلی، عدمبرخورداری از پشتوانه قوی اقتصادی و روبهرو شدن با اجماع جهانی علیه دولت بشار اسد، میتوانند با انتخاب راهبرد تدافعی و بهرهمندی از سیاستهای سازنده و مسامحهگرایی و پیگیری اصلاحات اجتماعی و اقتصادی گسترده و پرهیز از فرقهگرایی، در جهت بهبود جایگاه خود در سوریه گام بردارند.
شیعه,سوریه,علویان,راهبرد,مدل SWOT
https://www.shiitestudies.com/article_43490.html
https://www.shiitestudies.com/article_43490_c5175d39e8d0513fec3467036764c45e.pdf
موسسه شیعه شناسی
فصلنامه علمی شیعه شناسی
1735-4722
17
67
2019
09
23
بررسی ویژگی های پژوهشی نخستین کتاب شیعه در اصل عدل الهی (انقاذ البشر من الجبر والقدر)
55
76
FA
محمد
سلطانی رنانی
استادیار دانشگاه اصفهان
tahqiqmsr600@gmail.com
رساله انقاذ البشر من الجبر و القدر اثر سیدمرتضی علمالهدی، نخستین اثر مستقل عالمان شیعه در اصل عدل الهی به شمار میرود. گذشته از پیشگامی، این رساله دارای سه ویژگی دیگر نیز هست: جامعیت، شاخصههای پژوهشی و ویژگیهای اخلاق علمی. رساله انقاذ البشر به رغم کوتاهی، سرفصلهای اصلی بحث عدل الهی؛ همچون خلق افعال، جبر و اختیار، ادله سمعی و عقلی اصل عدل، معنای اسناد قبایح (مانند اضلال) به خداوند، و طرح مسأله شرّ و پاسخهای آن را دربرگرفته است. این رساله، ویژگیهای یک متن پژوهشی را دارد: عنوانگذاری درست و بهجا، وجود دو بخش چکیده و پیشینه پژوهش، بیان انگیزه پژوهش، چینش منطقی مباحث، استدلال به قرآن کریم، استناد به روایات نبوی و سخنان صحابه و تابعین، و البته داوری خردمندانه عقل در همه مباحث. همچنین این رساله، نمونهای برتر از رعایت اخلاق علمی ـ پژوهشی است: بیان کامل نظریه رقیب و ادله آن، دوری از فرقهگرایی و حذر از توهین به مذاهب، و ابتناء پژوهش بر اصل امر به معروف و نهی از منکر. بررسی ویژگیهای پژوهشی و اخلاق علمی این رساله، تاریخچه پژوهش، به ویژه در جهان اسلام را آشکار میکند.
سیدمرتضی,رساله انقاذ البشر,اصل عدل الهی,ویژگیهای پژوهشی,اخلاق علمی
https://www.shiitestudies.com/article_43491.html
https://www.shiitestudies.com/article_43491_32ac62d4e702fc0f6009cf0c2a10ecb1.pdf
موسسه شیعه شناسی
فصلنامه علمی شیعه شناسی
1735-4722
17
67
2019
09
23
حکومت فقیه از دیدگاه میرزای قمی (نگاهی نو به ارشادنامه)
77
94
FA
جلال
درخشه
استاد دانشگاه امام صادق علیه السلام
j.dorakhshah@yahoo.com
محمود
سوری
دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی گرایش انقلاب اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی
mahmoodsoori1357@gmail.com
آیا امکان اثبات حکومت فقیه از دیدگاه میرزای قمی وجود دارد؟ در نوشته پیشرو، با این سؤال اصلی و با روش تحلیل متن، به سراغ نامه میرزای قمی به آقامحمدخان قاجار موسوم به «ارشادنامه» رفته و به تقسیمی ابتکاری از حکومت دست یافتهایم؛ تقسیمی که مکمل تقسیمبندی بسیط میرزا از حکومت است، به دو نوع استحقاقی (حکومت کسانی که مستحق دریافت حاکمیت جامعهاند؛ همچون حکومت پیامبران الهی و اهلبیت) و امتحانی (حکومت کسانی که خداوند حاکمیت جامعه را از باب استدراج و امتحان به ایشان واگذار کرده است؛ همچون حکومت فرعون و نمرود). این تقسیمبندی نوآورانه، در نهایت پژوهشگر را به دو نکته مهم در اندیشه سیاسی مرحوم میرزا رهنمون میشود: یکی، امکان حکومت فقیه که از جمله انواع حکومت استحقاقی از دیدگاه میرزای قمی به شمار میآید و دوم، اثبات مشروعیت سلطنت پادشاهان که در یکی از حالتها، حکومتی ملحق به حکومت استحقاقی و مشروع خواهد بود.
اندیشه سیاسی میرزای قمی,حکومت فقیه,ولایت فقیه,ارشادنامه,حکومت استحقاقی,حکومت امتحانی
https://www.shiitestudies.com/article_43492.html
https://www.shiitestudies.com/article_43492_4dad3d237668dd381de537ab6332a805.pdf
موسسه شیعه شناسی
فصلنامه علمی شیعه شناسی
1735-4722
17
67
2019
09
23
نقش ادریسیان در توسعه یکجانشینی، شهرسازی و شهرنشینی در شمال افریقا
95
120
FA
نادر
پروین
مربی دانشگاه خوارزمی
parvinnader@gmail.com
فرهاد
پروانه
دانشجوی دکتری گروه تاریخ اسلام دانشگاه لرستان
farhad.parvaneh@yahoo.com
پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و با هدف تبیین علل و عوامل حمایت ادریسیان از یکجانشینی، شهرسازی و شهرنشینی در شمال افریقا و همچنین بررسی مهمترین اقدامات آنان در این زمینه انجام شده است. بر اساس یافتههای پژوهش، ایجاد امنیت، ثبات سیاسی و پشتوانهسازی مالی در امر دولتسازی، دولتداری و حکومتداری، پایتختگزینی، جذب، ادغام و اسکان قبایل مختلف در بافت شهری، انتخاب مکان و شهرهایی با موقعیت استراتژیک و ژئوپولتیک در برابر خوارج اباضیه و صفریه و دولتهای ضدشیعی بنومدار و بنیرستم، رصد مناطق مهم و استراتژیک مغربالاقصی و مغرب الاوسط، در نظر گرفتن مسائل جغرافیایی و سیاسی از جمله ابعاد مسافتی برای دسترسی آسانتر به مناطق مختلف شمال افریقا و حمایت از گروهها و جمعیتهای یکجانشین و شهرنشین در برابر نیروهای عشیرهای و قبیلهای خوارج، مهمترین علل و عوامل حمایت آلادریس از یکجانشینی، شهرسازی و شهرنشینی بوده است. از این رو، تأسیس و ساخت شهرهای تجاری ـ سیاسی همچون فاس و اسکان قبایل مختلف، تأسیس مسجد، ضرب سکه، ایراد خطبه و برپایی مجالس سخنرانی در میادین و مساجد شهری، تأسیس کارگاههای روغنکشی، دباغی و صابونسازی، حمایت از مالکیت خصوصی در شهرها، حفر چاههای آب، خرید زمین، توسعه کشاورزی، باغات و بافت شهری، از مهمترین اقداماتی هستند که آلادریس در این جهت انجام دادند.
ادریسیان,یکجانشینی,شمال افریقا,مراکش,ولیلی,فاس
https://www.shiitestudies.com/article_43493.html
https://www.shiitestudies.com/article_43493_987666b90c607caf3fcd9201443a907d.pdf
موسسه شیعه شناسی
فصلنامه علمی شیعه شناسی
1735-4722
17
67
2019
09
23
علمورزی مردمگرا؛ بررسی موردی فقیهان شیعه در سدههای هفتم و هشتم هجری
121
146
FA
محسن
الویری
دانشیار دانشگاه باقرالعلوم
alvirim@gmail.com
مهدیه
مهدوی کنی
عضوهیات علمی دانشگاه امام صادق
mahdiemah@gmail.com
یکی از ویژگیهای مهم علم در اندیشه اسلامی، سودمندی آن است. این ویژگی که از آیات و روایات سرچشمه میگیرد، همه ارکان و اجزای نهاد علم در گستره تمدن اسلامی را از خود متأثر ساخته است. تنوع محیطهای آموزشی، آسان بودن شکلگیری فضای آموزش، قرار گرفتن مدارس در مراکز پرجمعیت شهر مانند بازار و در دسترس بودن عالمان، از جمله پیامدهای این ویژگی علم به شمار میرود. اهتمام عالمان دینی به نیازهای جامعه و همسو قرار دادن اندوخته علمیشان با رفتار اجتماعی در مناسبات خود با مردم و گروه نخبگان و صاحبان قدرت و یا حتی پذیرش مناصب سیاسی توسط ایشان را نیز میتوان در همین چارچوب قرار داد. علمورزی فقیهان شیعه در سدههای هفتم و هشتم هجری در قلمرو ایران و عراق، نشاندهنده آن است که این فقیهان، مردمگرایی را در عرصههایی مانند عرفگرایی در صدور فتوا، توجه به خواستههای شیعیان مناطق مختلف، توجه به خواستههای علمی غیرمسلمانان، ادعیهنگاری، و مقتلنگاری دنبال کردهاند.
فقیهان شیعه,علمورزی,عرفگرایی,ادعیهنگاری,مقتلنگاری
https://www.shiitestudies.com/article_43494.html
https://www.shiitestudies.com/article_43494_c7efbbe901ade48140677d0f090c8ffb.pdf
موسسه شیعه شناسی
فصلنامه علمی شیعه شناسی
1735-4722
17
67
2019
09
23
پژوهشی در تأثیر اندیشههای دینی در فرم و کارکرد قفلهای دورة قاجار
147
178
FA
سکینه خاتون
محمودی
استادیار گروه مرمت آثار تاریخی- دانشکده هنر و معماری- دانشگاه زابل
mahmoodi.s.k@gmail.com
سید ابوتراب
احمدپناه
استادیار گروه ارتباط تصویری- دانشکده هنر و معماری- دانشگاه تربیت مدرس- تهران- ایران
ahmadp_a@modares.ac.ir
اشیاء که در زندگی عادی مردم، مبتنی بر نوعی عقلانیت ابزاری هستند، گاه در زندگی روزمره، از جایگاه و کارکرد معمول خود فراتر رفته، کاربرد و جایگاه فرهنگی و مرتبط با جهان ماوراء پیدا میکنند. قفلها از جملة اشیایی هستند که در فرهنگ ایرانی، با تأثیر از فرهنگ و اعتقادات اسلامی و به ویژه مذهب تشیع کارکرد اعتقادی یافتهاند. در این تحقیق که با هدف شناخت تأثیر ایدئولوژی و مذهب بر فرهنگ مادی دورة قاجار و به شیوة توصیفی ـ تحلیلی انجام پذیرفته، تلاش گردیده است تا با مطالعة جایگاه و کارکرد قفلها در زندگی مردم دورة قاجار، به موضوع چگونگی تأثیرگذاری مذهب بر ساختار ظاهری و کارکرد اعتقادی قفلهای این دوره پرداخته شود. نتیجة این بررسی، ضمن این که نشان از تأثیر مستقیم مذهب تشیع و اعتقادات اسلامی بر فرهنگ مادی دورة قاجار دارد، تأثیر مستقیم باورهای عامیانه در شیوة کاربرد و طراحی قفلهای این دوره را نیز نشان میدهد.
فرهنگ مادی,مذهب تشیع,قفل,دوره قاجار
https://www.shiitestudies.com/article_43495.html
https://www.shiitestudies.com/article_43495_ba786fd8032d8ba359f101b4d5374592.pdf