ORIGINAL_ARTICLE
هم آوردی شیخ مفید و گفتمان های رقیب در تفضیل و تقدیم حضرت علی(ع) با تکیه بر مسأله افضلیت امام در کتاب الارشاد
آراء رو به گسترش جریانهای فکری رقیب و معاصر با شیخ مفید(م.۴۱۳) درخصوص افضلیت امام، بخشی از دلایل نگارش کتاب الارشاد توسط این متکلم برجسته امامی میباشد. در این زمان برخی از گفتمانها با وجود باور به تفضیل علی(ع)، با صدور جواز امامت مفضول، بر مشروعیت خلافت متقدمین تاکید داشتند. برخی دیگر نیز علیرغم همسویی با امامیه در لزوم افضلیت امام- از مباحث امامت عامه- با باور به انطباق فضیلت خلفا بر ترتیب تاریخی خلافت آنان، بر عدم تفضیل و تقدیم حضرت علی(ع) رأی میدادند. در چنین فضایی مفید کتاب الارشاد را با تکیه بر آراء کلامی خویش در مسأله امامت همچون اثبات لزوم افضلیت امام و تفضیل علی(ع)، بهرهگیری از استنادات تاریخی و گاه آراء گفتمانهای رقیب، به رشته تحریر درآورد تا به حفظ هویت گفتمان امامی بپردازد. از اینرو شناسایی شاخصههای متکی بر مؤلفه افضلیت امام که شیخ در الارشاد در جهت اثبات تفضیل و تقدیم علی(ع) و طرد مشروعیت خلافت متقدمین از آنها بهره بردهاست، دغدغه اصلی این پژوهش را شکل میدهد. نتیجه این پژوهش توصیفی-تحلیلی نشان میدهد که شیخ با به کارگیری شاخصههایی چون برجستهسازی جایگاه و اعمال امام، طرد جایگاه و اعمال متقدمین به ویژه شیخین و طرد عملکرد صحابه در انتخاب افضل یا اصلح به این مهم پرداختهاست.
https://www.shiitestudies.com/article_247528_4e861a64228903d711dc4c8ac5d38d47.pdf
2021-04-21
7
38
10.22034/shistu.2021.529135.2038
امامت بلافصل علی(ع)
افضلیت
امامیه
اهلسنت
معتزله
الارشاد
محمد مهدی
مرادی خلج
mm_mkhalaj@yahoo.com
1
دانشگاه شیراز-دانشکده ادبیات و علوم انسانی-بخش تاریخ
LEAD_AUTHOR
مهری
فاضلی
mehrifazeli1980@gmail.com
2
گروه تاریخ، دانشکده ادبیات، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
AUTHOR
ابنابیالحدید (1378-1383)، شرح نهجالبلاغه، قم، مکتبة آیةالله المرعشی.
1
ابناثیر، عزالدین ابوالحسن علی بن ابیالکرم (1385ق)، الکامل فی التاریخ، بیروت، دارصادر.
2
ابنبطه، عبدالله بن محمد (1423ق)، الشرح و الابانة علی الاصول السنة و الدیانه، ریاض، دارالامر.
3
ابنجوزی، عبدالرحمن بن علی (1412ق)، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، تحقیق: عبدالقادر عطا محمد و عبدالقادر عطا مصطفی، بیروت، دارالکتب العلمیه.
4
ابنحزم، ابومحمد بن احمد (1416ق)، الفصل فی الملل و الاهواء و النحل، بیروت، دارالکتب العلمیه.
5
ابنحنبل (1403ق)، فضائل الصحابه، تصحیح: وصیالله بن محمد عباس، مکه، جامعة ام القری.
6
ابنشهرآشوب مازندرانی، ابوجعفر محمدبن علی (1380ق)، معالم العلماء فی الفهرست کتب الشیعة و اسماء المصنفین، نجفاشرف، المطبعة الحیدریه.
7
ابنعساکر (1416ق)، تبیین کذب المفتری فیما نسب الی الامام ابیالحسن الاشعری، بیروت، دارالجیل.
8
ابنعماد، عبدالحیبن احمد (1406ق)، شذرات الذهب، بیروت، دار ابنکثیر.
9
ابنکثیر، اسماعیل بن عمر (1407ق)، البدایة و النهایه، بیروت، دارالفکر.
10
ابنندیم، محمدبن اسحاق (بیتا)، الفهرست، تحقیق رضا تجدد، بیجا.
11
اشعری، ابوالحسن علیبن اسماعیل (1400ق)، مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلیین، ویسبادن، فرانس شتاینر.
12
ــــــــــــــــــــــــ (1397ق)، الابانة عن اصول الدیانه، قاهره، دارالانصار.
13
اشعری، سعدبن عبدالله (1360)، المقالات و الفرق، تهران، علمی و فرهنگی.
14
ایجی، قاضی عبدالرحمن بن احمد (بیتا)، المواقف فی علم الکلام، بیروت، عالم الکتب.
15
باقلانی، ابوبکر محمد بن طبیب (1366ق)، التمهید فی الرد علی الملحده، قاهره، دارالکفر العربی.
16
بربهاری، حسن بن علی (1426ق)، شرح السنه، تحقیق و تعلیق عبدالرحمن بن احمد الجمیزی، ریاض، مکتبة دارالمنهاج.
17
بغدادی، عبدالقاهربن طاهر (1346ق)، اصول الدین، استانبول، دارالفنون.
18
جعفریان، رسول (1372)، مناسبات فرهنگی شیعه و معتزله، قم، سازمان تبلیغات اسلامی.
19
جوینی، عبدالملک بن عبدالله (1369ق)، الارشاد الی قواطع الادلة فی اصول الاعتقاد، تحقیق محمد یوسف موسی، مصر، مکتبة الخانجی.
20
حلی، حسن بن یوسف (1417ق)، خلاصة الاقوال، تحقیق جواد قیومی، قم، فقاهت.
21
خانجانی، قاسم (1392)، شیخ مفید و تاریخنگاری اسلامی، قم، پژوهشگاه حوزه ودانشگاه.
22
خلال، احمد بن هارون، (1415ق)، السنه، تحقیق عطیة بن عتیق بن عبدالله الزهرانی، ریاض، دارالرایه.
23
شاکری، مریم (1386)، «تاریخنگاری فقها و متکلمان شیعی در دوره آلبویه»، نامه تاریخپژوهان، ش10.
24
صدوق، محمد بن علی (1414ق)، اعتقادات الامامیه، تحقیق عصام سید، بیروت، دارالمفید.
25
صفریفروشانی، نعمتالله (1386)، «شیخ مفید و تاریخنگاری او در کتاب الارشاد»، شیعهشناسی، دوره 5، ش 18.
26
ــــــــــــــــــــــــ (1387)، «الارشاد و تاریخنگاری زندگانی ائمه»، شیعهشناسی، دوره6، ش22.
27
طوسی، ابوجعفر محمد (1413ق)، تهذیب الاحکام، بیروت، دارالاضواء.
28
ــــــــــــــــــــــــ (بیتا)، فهرست، نجف، مکتبه المرتضویه.
29
فاریاب، محمد حسین (1395 - الف)، «نقش مقبولیت مردمی در آموزه لزوم افضلیت امام»، آینه معرفت، ش48.
30
ــــــــــــــــــــــــ (1395 - ب)، «معناشناسی و گستره افضلیت امام در اندیشه متکلمان»، معرفت، ش225.
31
فراء، ابویعلی محمد بن حسین (بیتا)، المعتمد فی اصول الدین، بیروت، دارالشرق.
32
قاضی عبدالجبار (بیتا)، تثبیت دلائل النبوه، قاهره، دارالمصطفی.
33
ــــــــــــــــــــــــ (1962-1965م)، المغنی فی ابواب التوحید و العدل، تحقیق جورج قنواتی، قاهره، دارالمصریه.
34
مفید، محمد بن محمد (1362)، مجالس در مناظرات، ترجمه آقاجمال محقق خوانساری، تهران، طراوت.
35
ــــــــــــــــــــــــ (1413 - الف)، الافصاح فی الامامه، قم، کنگره شیخ مفید.
36
ــــــــــــــــــــــــ (1413 - ب)، التفضیل امیرالمؤمنین علیهالسلام، قم، کنگره شیخ مفید.
37
ــــــــــــــــــــــــ (1413 - پ)، الجمل و النصره لسید العتره فی حرب البصره، قم، کنگره شیخ مفید.
38
ــــــــــــــــــــــــ (1413 - ت)، الفصول المختاره، قم، کنگره شیخ مفید.
39
ــــــــــــــــــــــــ (1413 - ث)، المسائل الجارودیه، قم، کنگره شیخ مفید.
40
ــــــــــــــــــــــــ (1413 - ج)، اوائل المقالات، قم، کنگره شیخ مفید.
41
ــــــــــــــــــــــــ (1364)، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، تهران، اسلامیه.
42
مقدسی، ابوعبدالله (1361)، احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، ترجمه علینقی منزوی، تهران، شرکت مؤلفان و مترجمان.
43
مکدرموت، مارتین (1372)، اندیشههای کلامی شیخ مفید، ترجمه احمد آرام، تهران، دانشگاه تهران.
44
ناشی اکبر (1386)، مسائل الامامه، قم، مرکز مطالعات ادیان و مذاهب.
45
نجاشی، احمد بن علی (1407ق)، رجال، قم، جامعه مدرسین.
46
نجف زاده، علیرضا (1389)، «افضلیت امام از دیدگاه فرق کلامی»، فلسفه و کلام، ش84.
47
نجمی، محمدصادق (1396)، سیری در صحیحین، مشهد، المهدی.
48
نوبختی، حسن بن موسی (1404ق)، فرق الشیعه، بیروت، دارالأضواء.
49
ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی تحلیلی مؤلفههای مؤثر در افزایش نقش سیاسی _ اجتماعی روحانیون اصفهان دوره قاجار(1210_ 1264ه.ق/1794_1896 م)
هدف: واکاوی مؤلفههای مؤثر در افزایش نقش سیاسی _ اجتماعی روحانیون اصفهان دوره قاجار(1210_ 1264ه.ق/1794_1896 م).تبیین: یکی از گروهها و طبقات اجتماعی که از گذشتههای بسیار دور تاکنون در میان فعالیتهای سیاسی و اجتماعی جامعه ایران نقش مهمی داشتند، روحانیون بودند. در دوره قاجار این گروه اجتماعی در برخی از شهرها همچون اصفهان در مواجهه با مسائل زمانه در کانون توجه دیگر اقشار جامعه قرار گرفته بودند. تغییرات و تحولات داخلی و روابط بینالمللی ایران با کشورهای اروپایی فضای تأثیرگذاری را برای این گروه فراهم آوردند تا نقش فعالتری نسبت به گذشته ایفا کنند.روش: این مقاله به روش توصیفی _ تحلیلی و برمبنای بهرهگیری از منابع کتابخانهای و اسنادی به این سوالات پاسخ می دهد:1. مؤلفه های مؤثر در افزایش نقش سیاسی _ اجتماعی روحانیون اصفهان دوره قاجار کدام هستند؟ 2. روحانیون اصفهان چگونه با استفاده از این مؤلفه ها، توانستند جایگاه اجتماعی خود را مستحکم سازند؟نتایج: فرض بر این است که برخی مؤلفههای مهمی همچون مشروعیتبخشی به حاکمیت، فتواهای دینی و سیاسی، مقابله با انحرافات دینی - فکری، برتری اندیشه اصولی بر اخباری و تبعات آن در جامعه، حمایت از گروههای مردمی در مقابله با حاکمان مستبد محلی، استبداد داخلی و استعمار خارجی و با توجه به فضای دینی و جایگاه روحانیون به عنوان تنها مرجع مسائل مختلف مردمی و نقش هدایت گری آنان برای توده مردم در مقابله با استعمار داخلی و استثمار خارجی، روحانیون این شهر موفق به استحکام بخشی پایگاه اجتماعی خود در این برهه از زمان و برای رویدادهای آینده شدند.
https://www.shiitestudies.com/article_247529_9a859e65e29a7be2d335847eb535def5.pdf
2021-04-21
39
66
10.22034/shistu.2021.523538.1984
روحانیون
مؤلفه ها
نقش
سیاسی &ndash؛ اجتماعی
اصفهان
قاجار
احمد
امینی
ahmad.amini1391@gmail.com
1
گروه تاریخ. دانشگاه اصفهان. اصفهان
AUTHOR
اصغر
فروغی ابری
foroughi.history@gmail.com
2
گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان
LEAD_AUTHOR
فریدون
الهیاری
f.allahyari@lti.ui.ac.ir
3
گروه تاریخ دانشگاه اصفهان. اصفهان.
AUTHOR
اشرف، احمد (1359)، موانع تاریخی رشد سرمایهدارای در ایران در دوره قاجاریه، تهران، زمینه.
1
اعتمادالسلطنه، محمّد حسن خان (1345)، روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه وزیر انطباعات در اواخر دوره ناصری، مقدمه و فهارس ایرج افشار، تهران، امیرکبیر.
2
آبادیان، حسین (1376)، اندیشه دینی و جنبش ضد رژی در ایران، تهران، بینا.
3
آژند، یعقوب (1367)، قیام تنباکو، تهران، امیرکبیر.
4
آل سید غفور، سید محسن (1384)، جایگاه سیاسی عالم دینی در دو مکتب اخباری و اصولی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
5
پیترآوری، مولفین و گاوین همبل و چارلز سلوین (1391)، تاریخ ایران (دوره افشار، زند و قاجار)، در مجموعه تاریخ کمبریج، ج7، ترجمه تیمور قادری، بیجا، بینا.
6
بامداد، مهدی (1347)، شرح حال رجال ایران در قرن 12، 13، 14 هـ .ق، بیجا، بانک بازرگانی ایران.
7
بروگش، هاینریش کارل (1367)، سفری به دربار سلطان صاحبقران، ترجمه حسین کردبچه، تهران، اطلاعات.
8
بهشتیسرشت، محسن (1380)، نقش علما در سیاست (از مشروطه تا انقراض قاجار)، تهران، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
9
پولاک، یاکوب ادوارد (1361)، سفرنامه پولاک (ایران و ایرانیان)، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران، خوارزمی.
10
تحویلدار، میرزا حسین خان (1342)، جغرافیای اصفهان (جغرافیای طبیعی و انسانی و آمار اصناف شهر)، به کوشش منوچهر ستوده، تهران، دانشگاه تهران.
11
تنکابنی، میرزا محمّد، (بیتا)، قصص العلماء، به کوشش حاج سید محمود کتابچی، بیجا، علمیه اسلامیه.
12
جابری انصاری، حاج میرزا حسن خان (1378)، تاریخ اصفهان، ترتیب و تصحیح و تعلیق جمشید مظاهری، اصفهان، نشر مشعل.
13
جهانگیر میرزا (1384)، تاریخ نو، به سعی و اهتمام عباس اقبال، تهران، علم.
14
حائری، عبدالهادی (1380)، نخستین رویاروییهای اندیشهگران ایران با دو رویه تمدن بورژوازی غرب، تهران، امیرکبیر.
15
خالقی زاده، امیرحسین (1390)، نقش سیاسی علمای شیعه در عصر قاجار، قم، بوستان کتاب.
16
دوانی، علی (1380)، مفاخر الاسلام، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
17
ــــــــــــــ (بیتا)، نهضت روحانیان ایران، بیجا، بنیاد فرهنگی امام رضا7.
18
ــــــــــــــ (1390)، مکتوبات و بیانات سیاسی اجتماعی علمای شیعه دوره قاجار، تهران، نی.
19
رضایی، محمّد جعفر (1391)، جریانهای فکری حوزه علمیه اصفهان با تأکید بر مسئله امامت در سده اخیر، تهران، حکمت و فلسفه ایران.
20
روضاتی، سید محمّد علی (بیتا)، زندگانی آیتالله چهار سوقی، اصفهان، نشر داد.
21
ریاحی، محمّد حسین (1386)، «ویژگیهای اخلاقی و معنوی آیتالله رحیم ارباب»، مجله اخلاق، ش7.
22
زرگری نژاد، غلامحسین (1374)، رسائل مشروطیت، ج1، کویر، تهران، بینا.
23
شمیم، علی اصغر (1384)، ایران در دوره سلطنت قاجار قرن سیزدهم و نیمه اول قرن چهاردهم، چ یازدهم، تهران، مدبر.
24
صبوریان، محسن (1398)، تکوین نهاد مرجعیت تقلید شیعه (گفتاری در تحولات سیاسی و اجتماعی روحانیت شیعه در دوره قاجار و پهلوی اول)، تهران، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
25
صوفی نیارکی، تقی (1384)، «اصول اندیشه سیاسی آقانجفی و نقش وی در جنبش مشروطیت»، مجله مطالعات تاریخی، ش 8.
26
طباطبائی، محیط (1367)، تطور حکومت در ایران بعد از اسلام، تهران، بعثت.
27
علیخانی، علی اکبر و همکاران (1390)، اندیشه سیاسی متفکران مسلمان، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
28
عمید زنجانی، عباسعلی (1373)، فقه سیاسی، تهران، امیرکبیر.
29
عنایت، حمید (1380)، اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، چ چهارم، تهران، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
30
الفت، لاله (1384)، گنج زری بود در این خاکدان، اصفهان، نوشته.
31
فشارکی مطلق، رضا (1396)، شیخ الفقهاء و المجتهدین آخوند ملامحمّد حسین فشارکی و سایر رجال منسوب به فشارک، تهران، علم.
32
فوران، جان (1377)، مقاومت شکننده تاریخ تحولات اجتماعی ایران (از صفویه تا سالهای پس از انقلاب)، ترجمه احمد تدین، تهران، رسا.
33
کاظمی موسوی، احمد (1376)، «جایگاه علما در حکومت قاجار»، مجله ایران نامه، ش 58.
34
ــــــــــــــ (1397)، خاقان صاحب قران و علمای زمان، تهران، آگاه.
35
کتابی، محمّد باقر (1375)، رجال اصفهان، اصفهان، گلها.
36
کدی، نیکی آر (1369)، ریشههای انقلاب ایران، ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران، قلم.
37
ــــــــــــــ (1381)، ایران دوران قاجار و برآمدن رضاخان، ترجمه مهدی حقیقتخواه، تهران، ققنوس.
38
الگار، حامد (1369)، دین و دولت در ایران: نقش علما در دوره قاجار، ترجمه ابوالقاسم طاهری، تهران، توس.
39
گرجی، ابوالقاسم (1375)، تاریخ فقه و فقها، تهران، سمت.
40
لرد کرزن، جرج ن (1350)، ایران و قضیه ایران، ترجمه ع. وحید مازندرانی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
41
لسان الملک سپهر، محمّد تقی (بیتا)، ناسخ التواریخ (تاریخ قاجاریه)، بیجا، بینا.
42
محمود، محمود (بیتا)، تاریخ روابط سیاسی، چ دوم، بیجا، شرکت نسبی حاج محمّدحسین اقبال و شرکاء.
43
مسعود میرزا ظل السلطان (بیتا)، خاطرات ظل السلطان، بیجا، بینا.
44
مفتون دنبلی، عبدالرزاق (1392)، مأثرالسلطانیه (تاریخ جنگهای ایران و روس)، به اهتمام غلام حسین صدری افشار، تهران، ابن سینا.
45
منتظرالقائم، اصغر (1394)، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، اصفهان، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان.
46
مهدوی، سید مصلح الدین (1367)، تاریخ علمی و اجتماعی اصفهان در دو قرن اخیر، قم، الهدایه.
47
مهدوی، سید مصلح الدین (1368)، بیان المفاخر (احوالات حاج سید محمّد باقر حجتالاسلام شفتی بیدآبادی)، قم، کتابخانه مسجد سید اصفهان.
48
مهدوی، مصطفی آیت (1390)، ابعاد مبارزات آیتالله العظمی آقانجفی اصفهان علیه بابیان ازلیه و بهائیه، اصفهان، آدما.
49
نجفی، موسی (1390)، حکم نافذ آقانجفی، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
50
هالم، هاینس (1384)، تشیع، ترجمه محمّدتقی اکبری، قم، ادیان.
51
همای شیرازی، طرب (1342)، دیوان طرب، تهران، بینا.
52
همایی شیرازی، جلال الدین (1390)، تاریخ اصفهان، کوشش ماهدخت بانو همایی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
53
یغمائی، اقبال (2537)، شهید راه آزادی سید جمالالدین واعظ اصفهانی، تهران، توس.
54
ساکما، 73/280/97
55
ساکما، 6476/998
56
ORIGINAL_ARTICLE
نقش ایمان و دولت در تضمین صلح از دیدگاه قرآن
ایجاد جامعه امن و تضمین صلح پایدار از نیازهای اساسی و حقوق اولیه انسان در تاریخ زندگی مشترک بوده است. مکاتب مهم فلسفی، اجتماعی و مذهبی راهبردهای متنوعی را برای رسیدن به صلح پایدار مطرح کرده اند، اما نقش دین با شکل گیری جریان های بنیاد گرا و رادیکال اسلامی درجهان اسلام ، خیلی برجسته شده است. پژوهش حاضر بر عکس تفسیر های ستیزه گر و خشونت طلب از قرآن ،فرضیه رقیبی را طرح کرده و مدعی است علاوه بر اصالت صلح در قرآن ، ادعای وجود آموزهایی در قرآن است که می توان براساس آنها و تجربه زیسته بشری و عرف عقلا،راهبرد تضمین صلح پایدار را ارائه کرد.برای تصویر این امر از نظریه ((صلح و خشونت ساختاری)) یوهان گالتونگ بهره برده است. ایشان با طرح خشونت ساختاری و غیر ساختاری معتقد است در جامعه فقر ،گرسنگی و تبعیض با لانه کردن در ساختار های سیاسی- اجتماعی باعث نابودی صلح وامنیت در جامعه می شود، علاوه بر آن خشونت مستقیم از جمله شورش ، تجاوز و جنگ نیزمنجر به فروپاشی صلح و بی ثباتی در جامعه و جهان می گردد.در پژوهش حاضر چهار عنصر مهم از جمله ایمان ((توحیدسیاسی)) ، دولت ، عدالت و آموزش و تبلیغ همگانی صلح با ساختار های خشونت غیرمستقیم و خشونت مستقیم مواجه شده و با خنثی سازی آنها به صلح پایدار و تضمین شده ، زمینه برای توانمند سازی ، خود شکوفایی و توسعه انسانی فراهم می گردد. در پژوهش حاضر از روش شناسی تفسیر سیاسی قران استفاده شده است.
https://www.shiitestudies.com/article_247533_2ec79b1dc71e5982430043d62b16ce09.pdf
2021-04-21
67
90
10.22034/shistu.2021.528245.2029
صلح
آموزش
عدالت
ایمان
دولت و خشونت
یوسف
خانمحمدی
khanmohammadi1@gmail.com
1
استادیار دانشگاه شهید بهشتی (ره)
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم
1
اسلامی، روحالله و وحید بهرامی عینالقاضی (پاییز 1393)، «پدیدارشناسی تکنیکهای امام علی7 برای صلح: جستارهای سیاسی معاصر»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال پنجم، ش3.
2
افتخاری، اصغر و حسین محمدی سیرت (بهار و تابستان 1392)، «صلح و سلم در قرآن کریم»، دوفصلنامة علمی و پژوهشی مطالعات قرآن و حدیث، سال ششم، ش2.
3
الهامی، داود (شهریور ماه 1367)، «صلح امام حسن7»، درسهایی از مکتب اسلام، سال 28، ش5.
4
پوراحمدی، حسین و عبدالله مرادی (1397)، «مبانی اسلامی صلح پایدار در مقایسة تطبیقی با نظریات جریان اصلی روابط بینالملل»، نشریة پژوهشنامة حقوق بشری، ش12.
5
حنفی، حسن (1398)، سنّت و نوسازی (ما و نسبت گذشته)، ترجمة حسامالدین خاکپور، تهران، نگاه معاصر.
6
خان محمدی، کریم (1399)، قرآن و عقلانیت ارتباطی، تهران، نشر نی.
7
خانمحمدی، یوسف (بهار 1396)، «روششناسی تفسیر سیاسی قرآن»، فصلنامه علمی و پژوهشی شیعهشناسی، سال پانزدهم، ش 57.
8
دیهیمی، خشایار (1397)، دانشنامه جنگ و صلح، تهران، صدای معاصر.
9
سباعی، مصطفی (1422)، نظام السّلم و الحرب فی الاسلام، ط. الثالثه، ریاض، دار الورّاق للنشر و التوزیع.
10
سید قطب (1355)، زیربنای صلح جهانی، ترجمة سیدهادی خسروشاهی و زینالعابدین قربانی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
11
شریف رضی، محمّد (1398)، نهجالبلاغه، مترجم سید جعفر شهیدی، علمی و فرهنگی.
12
صادقی تهرانی، محمّد (1387)، ترجمان وحی، قم، شکرانه.
13
صالحی نجفآبادی، نعمتالله (1382)، جهاد در اسلام، تهران، نشر نی.
14
صدر، محمّدباقر (1369)، سنّتهای اجتماعی و فلسفه تاریخ در مکتب قرآن، ترجمة حسین منوچهری، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجاء.
15
صفوی، سیدسلمان و همکاران (1396)، دانشنامة معاصر قرآن کریم، آکادمی مطالعات ایرانی لندن، تهران، سلمان - آزاده.
16
طالقانی، سیدمحمود (1362)، پرتوی از وحی، تهران، شرکت سهامی انتشار.
17
طباطبایی، محمّدحسین (1374)، تفسیر المیزان، ترجمة محمّدباقر موسوی، قم، جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
18
طبرسی، فضل بن حسن (1412)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح سیدهاشم رسولی محلاتی، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
19
عبداله خانی، علی (1389)، نظریههای امنیت، تهران، مؤسسة فرهنگی مطالعات و تحقیقات بینالمللی ابرار معاصر.
20
فخاری، حسین و ناصر برخوردار (زمستان 1392)، بررسی استراتژی پیامبر9 در صلح حدیبیه بر اساس تحلیل سواتت؛ تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، سال چهارم، ش 23.
21
فضل الرحمان (1397)، اسلام و مدرنیته: تحوّل یک سنّت فکری، ترجمة زهرا ایرانبان، تهران، کرگدن.
22
فیالا، اندرو (1395)، دانشنامه فلسفه استنفورد، صلحگرایی، ترجمة مریم هاشمیان، تهران، ققنوس.
23
کالینز، الن (1398)، مطالعات امنیت معاصر، ترجمة علیرضا ثمودی، تهران، پژوهشکدة مطالعات راهبردی.
24
گریفیتس، مارتین (1388)، دانشنامة روابط بینالملل و سیاست جهان، ترجمة علیرضا طیّب، تهران، نشر نی.
25
لکزایی، نجف (1398)، امنیت متعالیه، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
26
لیمن، اولیور (1391)، دانشنامة قرآن کریم، ترجمة محمدحسین وقار، تهران، اطلاعات.
27
وصفی، محمدرضا (1387)، نو معتزلیان، تهران، نگاه معاصر.
28
محمّدی ریشهری، محمّد (1389)، گزیدة حکمت نامههای پیامبر اعظم9، تهران، دارالحدیث.
29
مروّتی، سهراب و حسین رستمی (بهار 1392)، «بررسی تاریخی ماههای حرام در قرآن و حدیث»، فصلنامة تاریخپژوهی، ش54.
30
مصطفوی، حسن (1417)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، طهران، مؤسسة الطباعة و النشر وزارة الثقافه و الارشاد الاسلامی.
31
مکارم شیرازی، ناصر (1368)، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
32
مکاولیف، جین دمن (1392)، دائرةالمعارف قرآن، ترجمة حسین خندقآبادی و دیگران، تهران، حکمت.
33
موسوینیا، سیدرضا و سیدجواد طاهایی (بهار 1397)، «رویکرد کلاسیک به نقد نظریة مدرن صلح: رهیافتی برای دولتهای ایرانی»، فصلنامة دولتپژوهی، مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، سال چهارم، ش13.
34
مولودی، فاطمه و دیگران (بهار 1396)، «فرایند شکلگیری نظام عمل صالح از منظر قرآن و روایات، آموزههای قرآنی»، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ش 23.
35
Saeed, Abdullah, (2006), Interpreting the Quran Towards a contemporary approach, Melbourne, Routledge.
36
ORIGINAL_ARTICLE
اقدامات امام کاظم (علیهالسلام) در راستای اثبات امامت ایشان در منابع شیعه و اهل سنت
«امام کاظم» (علیهالسلام) در ابتدای امامت، با چالشهایی روبه رو بوده اند که این چالشها موجب شده است تا اقدامات ایشان به عنوان قرینه فعلی علاوه بر دلایل نقلی مورد توجه باشد. اهداف اصلی تحقیق، چگونگی و دلایل امامت امام موسی بن جعفر (علیهالسلام) و نیز اقدامات ایشان در اثبات این موضوع با استفاده از منابع شیعه و اهل سنت است. سوال اصلی این تحقیق نیز بدین شرح است که «مهمترین اقدامات امام کاظم (علیهالسلام) در راستای اثبات امامت ایشان با توجه به چگونگی و دلایل امامت ایشان در منابع شیعه و اهل سنت چیست؟» این تحقیق با روش توصیفی، تحلیلی و تطبیقی، به این نتیجه دستیافت که برای انتخاب امام، شرایطی مانند «وصیت، علم خاص، ودایع و سن» بهعنوان ملاک تعیینشده که بنا به دلایل قدرمتیقن، مشخص میشود که امام کاظم (علیهالسلام) شرایط امامت را داشته است. علاوه بر احادیث و دلایل منقول در قبال امامت ایشان، مهمترین اقدامات ایشان که عبارت است از وارستگی مادی و سیاسی، شفافسازی در غصب حکومت شیعیان، مقابله علمی با جریانهای انحرافی و فرقههای مختلف شیعه، مناظره با خلفای عباسی و انتخاب رویکرد تقیه، گویای این است که طرز فکر امام کاظم (علیهالسلام) طرز فکر یک «ولی، امام و زعیم» امت است؛ زیرا از یکسو جامعه شیعیان را از طریق تقیه و وکالت مدیریت کرده و از طرفی، برای اثبات حقانیتشان از طرق مختلف مانند مناظره و شجاعت در بیان، تلاش نموده و ازنظر علمی و فرهنگی نیز با بزرگترین چالش زمان خود، مقابله نموده و خطمشی آگاهانهای را بنیانگذاری نمودهاند.
https://www.shiitestudies.com/article_247530_23a4b3e2c6d8334d86e366f2e4652489.pdf
2021-04-21
91
108
10.22034/shistu.2021.525017.1995
امامت
امام کاظم (علیه السلام)
خلفای عباسی
شیعه
اهل سنت
حمیده
عراقیان
hamide.araqian@gmail.com
1
دانشجوی دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، مشهد، ایران.
AUTHOR
اردشیر
اسدبیگی
jafar.asadbeigi@gmail.com
2
استادیار تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، مشهد، ایران.
LEAD_AUTHOR
شهربانو
دلبری
tarikh_2003@yahoo.com
3
استادیار تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، مشهد، ایران.
AUTHOR
ابنخلدون، عبدالرحمن (1352)، مقدمه ابن خلدون، ترجمه محمد پروین گنابادی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
1
ابنخلکان، ابوالعباس شمسالدین احمد بن شهابالدین (1256)، وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، لبنان، دارالکتب العلمیه.
2
ابنشهرآشوب، رشید الدین محمد بن علی (1408)، مناقب آل ابیطالب، قم، علامه.
3
بغدادی، ابن خطیب (1417)، تاریخ بغداد، لبنان، دارالکتب العلمیه.
4
بیوکارا، محمدعلی و صفری، وحید (1382)، «دو دستگی در شیعیان امام کاظم7 و پیدایش فرقه»، علوم حدیث، ش30.
5
پاک نیا، عبد الکریم (1383)، «امام کاظم7 اسوه صلابت و ظلم ستیزیگ»، در: مبلّغان، ش 57.
6
جعفریان، رسول (1377)، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه7، قم، انصاریان.
7
جنتی، محمد اسحاق (1387)، «بررسی سیره امام هفتم7 در منابع رجالی اهل سنت»، سخن تاریخ، ش2.
8
جوزانی، ابوالفرج (1385)، صفة الصفوة، سوریه، دار الوعی.
9
چلونگر، محمدعلی و نجاتی، محمد سعید (1394)، «بررسی رویکردهای سیاسی و معنوی امامت شیعه در زندگی امام کاظم7»، تاریخ اسلام، ش61.
10
خراسانی، محمدهاشم بن محمد (1347)، منتخب التواریخ در زندگانی چهارده معصوم7، تهران، اسلامیه.
11
رضوی، نجمه (1397)، «منش سیاسی امام کاظم7 در برخورد با خلفای هم عصرشان»، رهیافت فرهنگ دینی، ش4.
12
رفیعی، امیرتیمور و رضی، ناهید (1393)، «مواضع سیاسی امام کاظم7 در مقابل خلفای عباسی»، در: پژوهشنامه تاریخ، ش37.
13
سبحانی، جعفر (1393)، «مناظره های امام کاظم7 با هارون الرشید»، درسهایی از مکتب اسلام، ش640.
14
شهرستانی، محمد بن عبدالکریم (1364)، الملل و النحل، قم، منشورات الشریف الرضی.
15
صفار، محمد بن حسن (1404)، بصائر الدرجات، ترجمه میرزا حسن کوچه باغی، تهران، اعلمی.
16
طباطبائی، سیدمحمدکاظم و بهرامی، علیرضا (1391)، «جستاری در آسیبشناسی چالشهای آغاز امامت امام کاظم7»، فلسفه و کلام، ش8.
17
طبرسی، احمد بن علی (1417)، اعلام الوری باعلام الهدی، تهران، دارالکتب اسلامیه.
18
ـــــــــــــــــــــــ (1403)، احتجاج علی اهل اللجاج، مشهد، مرتضی.
19
طوسی، محمد بن حسن (1381)، رجال الطوسی، نجف، حیدریه.
20
عسقلانی، شهابالدین احمد بن حجر (1325)، تهذیب التهذیب، لبنان، دارالفکر.
21
عطاردی، عزیزالله (1409)، مسند الامام کاظم7، مشهد، آستان قدس رضوی.
22
فیاض، علیاکبر (1369)، تاریخ اسلام، تهران، دانشگاه تهران.
23
قاضوی، سیدحسن (1394)، «بررسی ابعاد توفیق امام کاظم7 در حفظ و گسترش تشیع»، پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی، ش2.
24
قوجائی خامنه، مریم (1397)، «احتجاجات قرآنی امام موسی کاظم7 با برخی جریانهای انحرافی»، نامه جامعه، ش126.
25
کلینی، محمد بن یعقوب (1430)، الکافی، قم، دارالحدیث.
26
مجلسی، محمدباقر (1403)، بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار ائمّة الاطهار، بیروت، مؤسسة الوفاء.
27
مسعودی، علی بن الحسین (1411)، مروج الذهب، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
28
مغنیه، محمدجواد (1355)، شیعه و تشیع، تهران، اسلامیه.
29
مکی، محمدکاظم (1383)، تمدن اسلامی در عصر عباسیان، ترجمه مهدی سپهری، تهران، سمت.
30
منزوی، حافظ جمالالدین ابیحاج یوسف (1400)، تهذیب الکمال، لبنان، دارالفکر.
31
نمازی شاهرودی، علی (1418)، مستدرکات علم الرجال، قم، موسسه نشر الاسلامی.
32
نوبختی، حسن بن موسی (1355 ق)، فرق الشیعه، بیروت، دار الاضواء.
33
هیتمی، ابن حجر (1385)، الصواعق المحرقة فی الردّ علی اهل البدع و الزندقة، قاهره، مکتبة القاهره.
34
یعقوبی، احمد بن ابییعقوب (1362)، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
35
ORIGINAL_ARTICLE
امام حسن عسکری(ع) و حل چالش «اثبات امامت» براساس الگوی تبلیغ کانونی
جامعه امامیه به هنگام پیشوایی امام حسن عسکری (امامت: 254-260ق) دچار مشکلی اعتقادی شده بود از این رو، آن حضرت کوشیدند با بهرهگیری از روشهای گوناگون تبلیغی، این کاستی را چاره نمایند. منظور از «تبلیغ» هر گونه فعالیت نظاممند و مستقیم به منظور گسترش یک مفهوم، اعم از علمی، عاطفی، رفتاری می باشد. با توجه به اینکه مهمترین چالش پیش روی امام، چالش «باور به امامت» بود، این که آن حضرت، چه راهکارهای تبلیغاتی برای حل این گره اعتقادی در پیش گرفت، پرسش بنیادین این پژوهش است. یافتهها بر آن است، ایشان با بهره گیری از الگوی «تبلیغ کانونی»، در هفت گام با کاربست شیوههایی چون: نخست در اختیار گرفتن بیت امامت در سامرا، دوم: استفاده از ظرفیت تبلیغی خلیفه عباسی برای معرفی امام، سوم: ارائه کرامت و امور خارق العاده برای شک زدایی، چهارم: ترمیم شبکه تبلیغات بازمانده از عصر امام هادی(ع)، پنجم: اعلام راهبرد تبلیغی و تامین محتوا، ششم: بهره گیری از ابزارهای مختلف تبلیغی، هفتم: نظارت و بازرسی بر حُسن اجرا، به چاره کردن این مشکل اعتقادی پرداختند. تحقیق پیشرو، با دریافت الگو از روشهای ارتباطی و تحلیل دادههای تاریخی، به بیان راهبردهای آن حضرت میپردازد.کلید واژگان: مدل تبلیغات امام حسن عسکری(ع)، تبلیغات چالش محور، تبلیغات امامیه، باور به امامت، سیره تبلیغی.
https://www.shiitestudies.com/article_247531_cdc29454d8ca319f7355aced8913789a.pdf
2021-04-21
109
134
10.22034/shistu.2021.530630.2055
مدل تبلیغات امام حسن عسکری(ع)
تبلیغات چالش محور
تبلیغات امامیه
باور به امامت
سیره تبلیغی
مریم
نظربیگی
m.nazarbeygi@abru.ac.ir
1
گروه علوم قرآن و حدیث- دانشگاه آیت الله بروجردی- بروجرد. ایران
LEAD_AUTHOR
احمد
فلاح زاده
ahram12772@gmail.com
2
مرکز پاسخگویی به شبهات تاریخ اسلام
AUTHOR
ابن بابویه، علی بن حسین (1404ق)، الامامة و التبصرة من الحیرة، تحقیق مدرسه امام مهدی7، قم، مدرسه امام مهدی7.
1
ابن بابویه، محمد بن علی (1395ق)، کمال الدین و تمام النعمه، قم، دار الکتب الاسلامیه.
2
ـــــــــــــــــــ (1413ق)، من لا یحضره الفقیه، تحقیق علی اکبر غفارى، چ دوم، قم، جامعة مدرسین حوزه علمیه قم.
3
ابن حمزه طوسى، محمد بن على(1419ق)، الثاقب فی المناقب، تحقیق: نبیل رضا علوان، چاپ سوم، قم، انصاریان.
4
ابن داود، حسن بن علی (1342)، الرجال، تحقیق محمدصادق بحرالعلوم، تهران، دانشگاه تهران.
5
ابن شعبه، حسن بن على (1404ق/1363ش)، تحف العقول، تحقیق علی اکبر غفارى، چ دوم، قم، جامعه مدرسین.
6
ابن شهرآشوب، محمد بن علی (1379ق)، مناقب آل ابی طالب، قم، مؤسسه انتشاراتی علامه.
7
ابن صباغ مالکی (1422ق)، الفصول المهمة فی معرفة الأئمة علیهم السلام، قم، دار الحدیث.
8
ابن صوفی (1422ق)، المجدی فی أنساب الطالبیین، چ دوم، قم، مکتبة آیة الله مرعشى نجفى.
9
ابن طاووس، علی بن موسی (1411ق)، مهج الدعوات و منهج العبادات، تحقیق ابوطالب کرمانی و محمد حسن محرّر، قم، دارالذخائر.
10
ابن طاووس، علی بن موسی (1406ق)، فلاح السائل و نجاح المسائل، قم، بوستان کتاب.
11
ابن عبدالوهاب، حسین [بیتا]، عیون المعجزات، قم، مکتبة الداوری.
12
ابن عنبه، احمد بن علی (1417ق)، عمدة الطالب فی انساب آل ابی طالب، قم، انصاریان.
13
اربلی، علی بن عیسی (1381 ق)، کشف الغمه، تبریز، مکتبه بنی هاشمی.
14
افطسی، محمد بن محمد (1425ق/2005م)، المجموع اللفیف، تحقیق یحیی وهیب الجبوری، بیروت، دارالغرب الاسلامی.
15
امیرخانی، علی (1392)، «نظریه نص از دیدگاه متکلمان امامی»، فصلنامه امامت پژوهی، س سوم، ش10.
16
برقى، احمد بن محمد (1371ق)، المحاسن، قم، دار الکتب الاسلامیه.
17
جان احمدی، فاطمه (1385)، «ساختار، کارکرد و تحول نهاد دعوت فاطمیان مصر»، فصلنامه پژوهشنامه علوم انسانی، ش51.
18
جباری، محمد رضا (1382)، سازمان وکالت و نقش آن در عصر ائمه، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
19
خصیبی، حسین بن حمدان (1411ق/1191م)، الهدایة الکبری، بیروت، موسسة البلاغ.
20
خطیب بغدادی، احمد بن علی (1417)، تاریخ بغداد، بیروت، دارالکتب العلمیه.
21
چراغی کوتیانی، اسماعیل (1398ش)، «سازوکار تأثیر باورهای دینی در کاهش آسیبهای اجتماعی»، فصلنامه مطالعات اسلامی آسیبشناسی اجتماعی، دانشگاه شاهد، دوره 2، ش1، بهار.
22
حاجی پور، مهدی (1386ق)، «تبلیغ علیه مکتب تشیع و راههای مقابله با آن»، ماهنامه مبلغان، ش92.
23
الحداد، عبدالسادة محمد (2015م/1436ق)، الامام الحسن العسکری و روایاته الفقهیه، کربلا، قسم الشؤون الفقهیه و الثقافیة فی العتبة المقدسة.
24
حلّى، حسن بن یوسف (1411)، رجال العلامة الحلّی، تحقیق محمد صادق بحرالعلوم، ط. الثانیه، نجف الاشرف، دار الذخائر.
25
راوندی، قطبالدین (1409ق)، الخرائج و الجرائح، قم، مؤسسه امام مهدى(عج).
26
رهبر، محمد تقی (1370)، «سیر تاریخی تبلیغ»، کیهان اندیشه، ش36.
27
رحمتی، حسینعلی (1392)، «پیامدهای تربیتی و اخلاقی شکاف دیجیتالی بین نسلی»، پژوهشنامه تربیت تبلیغی، تابستان، ش2.
28
شریفی، جعفر و چلونگر، محمدعلی (1396)، «بررسی تطبیقی سازمان وکالت امامیه و سازمان دعوت اسماعیلیه در اهداف و اصول سازمانی»، فصلنامه شیعهشناسی، س پانزدهم، ش57، بهار.
29
طباطبایی پوده، سیدمهران (1392)، «نقد و بررسی تحلیلی دلایل ظن به امامت سیدمحمد فرزند امام هادی7، فصلنامه تاریخ اسلام و ایران، دانشگاه الزهراء، س بیست و سوم، دوره جدید، ش19، پیاپی 109، پاییز.
30
طبرسی، فضل بن حسن (1417ق)، إعلام الورى بأعلام الهدى، تحقیق مؤسسة آل البیت، قم، مؤسسة آل البیت.
31
طوسی، محمد بن الحسن (1411 - الف)، الغیبه، تحقیق عبادالله تهرانى و علی احمد ناصح، قم، دارالمعارف الإسلامیه.
32
ـــــــــــــــــــ (1407ق)، تهذیب الاحکام، تحقیق: حسن موسوی خرسان، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
33
ـــــــــــــــــــ (1373ق)، رجال الطوسی، تحقیق جواد قیومى اصفهانى، ط. الثالثه، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجامعة المدرسین بقم المقدسه.
34
ـــــــــــــــــــ (1411 - ب)، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، بیروت، موسسة فقه
35
الشیعه.
36
عباسی مقدم، مصطفی (1391)، «نگاهی به ابعاد مفهومی و کارکردی الگو و اسوه در تربیت و تبلیغ دینی»، پژوهشنامه تربیت تبلیغی، پاییز، پیش شماره 1.
37
عربی، حسینعلی (1379)، «بایستههای تبلیغ»، فصلنامه مبلّغان، شماره 4.
38
فقیهی، علی اصغر (1378)، تاریخ مذهبی قم؛ بخش اول از تاریخ جامع قم، قم، زائر.
39
قرائتی، محسن (1382)، «برخی از بایستههای تبلیغ و سخنوری»، ماهنامه مبلّغان، ش42.
40
قربانی زرین، رضا (1392)، «بررسی قدمت احادیث دوازده امام در الکافی»، فصلنامه امامتپژوهی، س سوم، ش12.
41
قمی، حسن بن محمد (1361) تاریخ قم، ترجمه حسن بن علی قمی، تحقیق سیدجلالالدین تهرانی، تهران، توس.
42
کشی، محمد بن عمر (1409ق)، رجال الکشی، تحقیق محمد بن حسن طوسى و حسن مصطفوی، مشهد، مؤسسة نشر دانشگاه مشهد.
43
ـــــــــــــــــــ (1363)، رجال الکشی (مع تعلیقات میر داماد الأسترآبادی)، تحقیق مهدی رجایی، قم، مؤسسة آل البیت.
44
کلینی رازی، محمد بن یعقوب(1429)،الکافی، تحقیق دارالحدیث، قم، دارالحدیث.
45
مسعودی، علی بن حسین (1384ش/1426ق)، اثبات الوصیه، قم، انصاریان.
46
ـــــــــــــــــــ (1409)، مروج الذهب، تحقیق اسعد داغر، ط. الثانیه، قم، دارالهجره.
47
مریجی، شمسالله (1389)، جامعهشناسی در عرصه تبلیغ دینی، قم، مؤسسه بوستان کتاب.
48
ملبوبی، محمدکاظم و جباری، محمدرضا (1389)، «بررسی تطبیقی سازمان دعوت عباسیان و سازمان وکالت امامیه (مراحل شکلگیری و عوامل پیدایش)، تاریخ در آیینه پژوهش، س هفتم، ش3، پاییز.
49
ناصرالشریعه، محمدحسین (1383)، تاریخ قم، تصحیح علی دوانی، تهران، رهنمون.
50
نجاشی، احمد بن علی (1365)، رجال النجاشی، قم، جامعه مدرسین.
51
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی زمینهها، انگیزهها و نقش عبدالرحمن بن ملجِم مرادی در شهادت امام علی (ع)
این تحقیق به بررسی و بازسازی نقش عبدالرحمن بن ملجم مرادی و عوامل اثرگذار در مسئله شهادت امام علی (ع) می پردازد و نقش فرهنگ قومی، نظام اجتماعی و طبقات اثرگذار را در شکلگیری و جهتدهی تحولات تاریخ صدر اسلام برجسته می سازد. بر اساس تحقیق روشن می گردد؛ مخالفان امام علی (ع) ائتلاف کرده و در مسئله توطئه و ترور آن حضرت وفاق داشتند. ظهور خوارج و تعامل آنها با این گروه فرصتی را فراهم آورد تا جبهه مخالفان قوت بیشتری بگیرد و ترور آن حضرت توسط ابن ملجم صورت بگیرد. او در انجام این امر مصمم و آگاهانه عمل کرد. ابن ملجم شخصیتی برخاسته از نظام قبیله ای، فرهنگ بدوی و کج اندیشی دینی بود. مواضع و عملکرد او و جریان ائتلافی در مسئله شهادت امام علی (ع) در راستای این تفکر قرار داشت. در پژوهش های انجام شده تنها برخی روایت های تاریخی مرتبط با ابن ملجم بررسی شده و خالی از تحلیل انتقادی یا ارزیابی سندی و محتوایی است. هم چنین در این تحقیقات متغیرهای اثرگذار در مسئله شهادت امام علی (ع) مورد غفلت واقع شده و آن را ناشی از خشونت و تزلزل اخلاقی و اجتماعی ابن ملجم و گرایشهای افراطی وی می دانند. در این جستار روش تحقیق تاریخی است و با مراجعه به منابع، روایت های موجود درباره نقش ابن ملجم در مسئله شهادت امام علی (ع) و عوامل و متغیر های مؤثر در این زمینه صورت بندی، مستند سازی، تبیین، ارزیابی و تحلیل انتقادی می گردد.
https://www.shiitestudies.com/article_247532_fdda32195591e7072636c934d4ea8c6a.pdf
2021-04-21
135
160
10.22034/shistu.2021.122531.1794
شهادت علی (ع)
ابنملجم
عصبیت
خوارج
اشراف
روایات
مریم
سعیدیان جزی
msaeedyan@ltr.ui.ac.ir
1
مریم سعیدیان جزی- دانشیار دانشگاه اصفهان- دانشکده الهیات و معارف اهل بیت علیهم السلام- گروه معارف اسلامی-دانشگاه اصفهان- ایران
LEAD_AUTHOR
ابنابی الحدید (1404)، شرح نهجالبلاغه، قم، کتابخانه آیتالله العظمی مرعشی نجفی.
1
ابناثیر (بیتا)، اسدالغابه فی معرفة الصحابه، بیروت، دارالفکر.
2
ـــــــــــــــــــــــــــ (1385)، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر.
3
ابناعثم الکوفی، احمد (1411)، الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت، دار الاضواء.
4
ابن حبیب، ابوجعفر محمّد (1422)، اسماء المغتالین، تصحیح حسن کسروی، بیروت، دارالکتب العلمیه.
5
ابنحجر عسقلانی، احمد بن علی (بیتا)، فتح الباری شرح صحیح البخاری، ط. الثانیه، بیروت، دارالمعرفه.
6
ـــــــــــــــــــــــــــ (1415)، الاصابه، تحقیق عادل عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه.
7
ابنخلدون، عبدالرحمن (1408)، العبر و دیوان المبتداء والخبر، تحقیق خلیل شجاة، ط. الثانیه، بیروت، دارالفکر.
8
ابن داوود، سلیمان یوسف (1403)، الخوارج هم انصار الامام على7، الجزایر، دارالبعث.
9
ابنسعد، ابوعبدالله محمد (1410)، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه.
10
ابنعبدالبر، ابوعمر یوسف بن عبدالله (1412)، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل.
11
ابنعبدالحکم، عبدالرحمن بن عبدالله (1415)، فتوح مصر والمغرب، بیجا، مکتب الثقافه الدینه.
12
ابنعساکر، ابوالقاسم علی بن حسن (1415)، تاریخ مدینه دمشق، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالفکر.
13
ابنقتیبه، عبدالله بن مسلم (1410)، الامامه و السیاسة، تحیق علی شیری، بیروت، دارالاضواء.
14
ابنکثیر، اسماعیل بن عمر (1407)، البدایة والنهایة، بیروت، دارالفکر.
15
ابنهشام، ابومحمد عبدالملک (1355)، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقاء، ابراهیم الابیاری و عبدالحفیظ شبلی، قاهره، مکتبةمصطفی البابی الحلبی (افست تهران، مکتبه الصدر)
16
ابنیونس، عبدالرحمن بن أحمد (1421)، تاریخ ابنیونس المصری، بیروت، دارالکتب العلمیه.
17
احمدی میانجی، علی (1426)، مکاتیب الائمه، قم، الحدیث.
18
اصفهانی، ابوالفرج (1965)، مقاتل الطابیین، نجف، الحیدریه.
19
ـــــــــــــــــــــــــــ (1415)، الاغانی، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
20
بلاذری، احمد بن یحیی (1417)، أنساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر.
21
بلاشر، رژی (1363)، تاریخ ادبیات عرب، ترجمه آذرتاش آذرنوش، تهران، مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
22
پاکتچی، احمد (1385)، «نظام قبیلهای و خاستگاه خوارج نخستین»، شناخت،زمستان، ش52.
23
ـــــــــــــــــــــــــــ (1393)، پیدایش و رشد خوارج، نشست علمی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، به آدرس: https://www.cgie.org.ir/fa/news/23808 - تاریخ مراجعه: 30/7/1397.
24
ثقفی، ابراهیم (1353)، الغارات، تحقیق حسینی ارموی، تهران، انجمن آثار ملی.
25
حموی، یاقوت (1399)، معجم البلدان، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
26
خصیبی، حسین بن همدان (1419)، الهدایه الکبری، بیروت، البلاغ.
27
خلیفه بن خیاط، ابوعمرو خلیفة بن خیاط بن ابىهبیره (1414)، کتاب الطبقات، تحقیق سهیل زکار، بیروت، دارالفکر.
28
دینوری، ابوحنیفه (1368)، اخبار الطوال، تحقیق عبدالمنعم عامر، قم، الرضی.
29
ذهبی، محمد (1413)، سیر اعلام النبلاء، تحقیق شعیب الارناؤوط و حسین اسد، ط. التاسعه، بیروت، الرساله.
30
ـــــــــــــــــــــــــــ (بیتا)، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، تحقیق علی محمد بجاوی، بیروت، دارالمعرفه.
31
زبیدی، مرتضی (1414)، تاج العروس، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالفکر.
32
زرکلی، خیرالدین (1989)، الاعلام، ط. الثامنه، بیروت، دارالعلم للملائین.
33
سمعانی، عبدالکریم (1382)، الانساب، تحقیق عبدالرحمن بن یحیی المعلمی، حیدر آباد، دائرةالمعارف العثمانیه.
34
سیدرضی، ابوالحسن محمد بن حسین (1380)، نهجالبلاغه، ترجمه محمد دشتی، قم، صفحه نگار.
35
شهیدی، جعفر (1372)، تاریخ تحلیلی اسلام تا پایان امویان، چاپ چهاردهم، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
36
صفوت، احمد زکی (بیتا)، جمهرة خطب العرب، بیروت، مکتبه العلمیه.
37
طبری، محمد (1387)، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، ط. الثانیه، بیروت، دارالتراث.
38
عیسیزاده، ولیالله (1383)، «نقش خوارج در شهادت امیرمؤمنان7»، پاسدار اسلام، آبان ، ش275.
39
ـــــــــــــــــــــــــــ (1384)، «فتنه خوارج در شهادت حضرت علی7»،رواق اندیشه، آبان، ش47.
40
قدردان قرا ملکی، محمدحسن (1377)، «نظریه جداانگاری امانت از اصول دین»، نامه مفید، تابستان، ش14.
41
مبرّد، محمد بن یزید (1417)، الکامل فی اللغة و الادب، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، ط. الثالثه، قاهره، دارالفکر العربی.
42
مجلسی، محمدباقر (1404)، بحارالانوار، بیروت، الوفاء.
43
مسعودی، علی (1409)، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسعد داغر، ط. الثانیه، قم، دارالهجره.
44
مسکویه، ابوعلی (1379)، تجارب الامم، تحقیق ابوالقاسم امامی، ط. الثانیه، تهران، سروش.
45
مفید، محمد بن محمد (1413)، الارشاد، قم، کنگره شیخ مفید.
46
موسوی بجنوردی، محمدکاظم (1377)، «ابن ملجم»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر محمدکاظم موسوی بجنوردی، چاپ دوم، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج4، ص82. انتشار برخط 20/3/1399 به آدرس https://cgie.org.ir/fa/article/224585/ - تاریخ مراجعه: 6/7/1400.
47
نصر بن مزاحم (1382)، وقعة صفین، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قاهره، الحدیثه.
48
همدانی، حسن (1989)، صفة جزیرة العرب، تحقیق محمد بن علی الأکوع، بغداد، دارالشؤون.
49
هیثمی، نورالدین (1988)، مجمع الزواید و منبع الفواید، بیروت، دارالکتب العلمیه.
50
یعقوبی، احمد (بیتا)، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر.
51
Haider, Najam I., “Ibn Muljam”, Encyclopaedia of Islam,(second ed.), Edited by: Kate Fleet, Gudrun Krämer, Denis Matringe, John Nawas, Everett Rowson. Consulted online on 28 September 2021 <http://dx.doi.org/10.1163/1573-3912_ei3_COM_30889>
52
Kenney, Jeffery.T,"Khawarij (Kharijits), Encyclopedia of Islam, Edited by Juan Eduardo Campo, Infobase Publishing, 2009, v3, pp 431-432.
53
Kenney, Jeffery.T, (2006), Muslim Rebels: Kharijites and the Politics of Extremism in Egypt, Oxford: Oxford University Press.
54
Leube, Georg," Arabia and Iraq" in Transregional and Regional Elites – Connecting the Early Islamic Empire (Volume 36), Edited by Hannah-Lena, Hagemann, and Stefan Heidemann, German: Universität Hamburg, 2020, e-ISBN (PDF) 978-3-11-066980-0.
55
Vaglieri, Veccia, L., “Alī b. Abī Ṭālib”, in: Encyclopaedia of Islam, Second Edition, Edited by: P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel, W.P. Heinrichs, Consulted online on 28 September 2021. http://dx.doi.org/10.1163/1573-3912_islam_COM_0046
56
Vaglieri, Veccia, L (1986). "Ibn Muld̲j̲am". Encyclopaedia of Islam, (second ed.), Leiden-London: E. J. Brill, pp ۸۸۷–۹۰. ISBN 90-04-08118-6.
57