ORIGINAL_ARTICLE
دیدگاه امنیتی شیعه با تأکید بر اندیشه آیةالله شهید بهشتی
بررسی دیدگاه امنیتی شیعه با تأکید بر اندیشة آیةالله شهید سید محمّد حسینی بهشتی هدف اصلی مقالة حاضر است. نگارنده این موضوع را به روش «استنباطی» بررسی کرده است. تکیة اصلی روش «استنباطی» بر فهم و تجزیه و تحلیل آثار متفکر مورد نظر در چارچوب مکتب فکری اوست. یکی از اهداف اصلی آیةالله شهید بهشتی در غالب مباحث و اقداماتش، این است که انسان و جامعة انسانی به امنیت حقیقی، که ناظر به بقای ابدی انسان است، برسد. گسترة مباحث امنیتی در آثار ایشان وسیع است، بهگونهای که از فلسفة امنیت تا فقه امنیت، از مدیریت مسائل امنیتی تا اخلاق امنیت، و از مباحث امنیتی در قرآن تا نگاه عرفانی به امنیت را شامل میشود. چارچوب نظری علل اربعه پشتیبان نظری مباحث مقاله است. بر اساس چارچوب مذکور، امنیت به عنوان یک امر حادث، چهار علت دارد: علت مادی، علت صوری، علت فاعلی و علت غایی. باتوجه به آنچه ذکر شد، نگارنده کوشیده است تا دیدگاه امنیتی شیعه را با تأکید بر اندیشةآیةالله بهشتی در محورهای چهارگانه مذکور بررسی کند.
https://www.shiitestudies.com/article_242466_bb7b7b360dd69c1c963ac03b75b8c4ef.pdf
2013-03-21
7
40
امنیت
شیعه
علت فاعلی
علت مادی
علت صوری
علت غایی
نجف
لکزایی
nlakzaee@gmail.com
1
دانشیار دانشگاه باقرالعلوم
LEAD_AUTHOR
جمعی از مؤلفان، مراحل بنیادین اندیشه در مطالعات امنیت ملّی، گردآوری و ترجمة اصغر افتخاری، تهران، پژوهشکدة مطالعات راهبردی، 1381.
1
جوادی آملی، عبدالله، فلسفة صدرا، قم، اسراء، 1387.
2
حسینی بهشتی، سید محمّد، (الف)، سه گونه اسلام به انضمام مراحل اساسی یک نهضت، تهران، بنیاد نشر آثار و اندیشههای شهید آیتالله دکتر بهشتی، بقعه، 1390.
3
ــــــــــــــ ، (ب)، شناخت عرفانی، تهران، بنیاد نشر آثار و اندیشههای شهید آیتالله دکتر بهشتی، بقعه، 1390.
4
ــــــــــــــ ، (ج)، ولایت، رهبری، روحانیت، تهران، بنیاد نشر آثار و اندیشههای شهید آیتالله دکتر بهشتی، بقعه، 1390.
5
ــــــــــــــ ، تفسیر قرآن، تهران، بنیاد نشر آثار و اندیشههای شهید آیتالله دکتر بهشتی، بقعه، در دست نشر.
6
ــــــــــــــ ، حزب جمهوری اسلامی: مواضع تفصیلی، تهران، بنیاد نشر آثار و اندیشههای شهید آیتالله دکتر بهشتی، بقعه، 1388.
7
ــــــــــــــ ، شب قدر، تهران، بنیاد نشر آثار و اندیشههای شهید آیتالله دکتر بهشتی، بقعه، 1383.
8
ــــــــــــــ ، شناخت از دیدگاه قرآن، تهران، بنیاد نشر آثار و اندیشههای شهید آیتالله دکتر بهشتی، بقعه، 1380.
9
راضیتبار، صدیقه، «بازخوانی لویاتان»، فصلنامه راهبرد، ش30 (زمستان1382).
10
صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، مجلس شورای اسلامی، 1364تا 1368.
11
کامپانی، دلا، فلسفة سیاست، تهران، هرمس، 1382.
12
کانت، ایمانوئل کانت، صلح پایدار، ترجمه و مقدّمة محمّد صبوری، تهران، به باوران، 1380.
13
کلینی، محمّد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1365.
14
لکزایی، نجف، (الف)، «فلسفة امنیت از دیدگاه امام خمینی»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات راهبردی،ش49، (1389).
15
ــــــــــــــ ، (ب)، «کاربردهای امنیتی انسانشناسی حکمت متعالیه»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات راهبردی، ش50، (1389).
16
ــــــــــــــ ، «امنیت از دیدگاه آیةالله جوادی آملی»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی اسراء، ش6، (1390).
17
محلّاتی، سروش، «غبارزدایی از اندیشة بهشتی»، در:
18
http://www.soroosh-mahallati.com
19
محمودی، علی، فلسفة سیاسی کانت: اندیشة سیاسی در گسترة فلسفة نظری و فلسفة اخلاق، تهران، نگاه معاصر، 1384.
20
نصری، قدیر، «تأمّلی معرفتشناختی بر فلسفة سیاسی هابز و معنا و مبنای قدرت و امنیت در آن»، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، (خرداد و تیر1381).
21
هابز، توماس، لویاتان، ویرایش و مقدّمة از سی.بی. مکفرسون، ترجمة حسین بشیریه، تهران، نی.
22
ORIGINAL_ARTICLE
شیعیان اسماعیلی و حضور تاریخی آنان در سیسیل
این سؤال همواره مطرح بوده که آیا مذهب شیعه در اروپا پدیدهای جدید و مربوط به قرون معاصر است و یا در طول تاریخ، ارتباط و تعامل تاریخی بین مکتب تشیّع و قارة اروپا وجود داشته است؟ شواهدی وجود دارد که تشیّع در اروپا یک پدیدة تاریخی است و از همان قرون نخستین اسلامی، تعاملات تشیّع و اروپا وجود داشته و حتی جنوب این قاره شاهد تأسیس دو سلسلة شیعی زیدی و اسماعیلی بوده است: «بنیحمود» در اندلس و «بنیکلب» در صقلیه (سیسیل). متأسفانه دربارة این دو دولت شیعی، پژوهش کمتری به چشم میخورد. نوشتار حاضر مقدّمهای بر شناخت یکی از دولتهای یاد شده به نام «بنیکلب» (Kalbids) است که بیش از یک قرن در سیسیل با مبنای تشیّع اسماعیلی حکومت داشت. فرضیة تحقیق حاضر این است: «دولتی که از سال 296 تا 427 در سیسیل از جانب خلافت فاطمی حاکمیت داشت حکومتی با مبانی و آموزههای شیعه بود و با همان مبانی، مدافع و مبلّغ کلّیت اسلام در این جزیره بود و در آن دوره، تمدن اسلامی نیز در این جزیره به اعتلای خود رسید و با سقوط این دولت شیعی توسط مهاجمان سنّی از شمال آفریقا، نه تنها به این دوران طلایی تمدن اسلامی در این جزیره پایان داده شد، بلکه اصل جزیره نیز از دست مسلمانان خارج شد و به تصرف نورمانها در آمد.» در این پژوهش، سعی شده است با استفاده از منابع دست اول تاریخی، شمایی از صقلیه قرن چهارم هجری در دورة حکومت محلی «آل کلب» و ویژگیهای شیعی این دولت ارائه گردد.
https://www.shiitestudies.com/article_242467_8f065b643d3c07d99b40092bddd71f02.pdf
2013-03-21
41
62
صقلیه
سیسیل
کلبیان
تشیّع
محمّدرضا
زارع
1
تاریخ اسلام دانشگاه آزاد اسلامی
LEAD_AUTHOR
ابن اثیر، عزالدین علی، کامل (تاریخ بزرگ اسلام و ایران)، ترجمة ابوالقاسم حالت و عبّاس خلیلی، تهران، علمی، 1371.
1
ابن حوقل، ابوالقاسم، صورة الارض، بیروت، دارصادر، بیتا.
2
ابن خلدون، العبر، ترجمة عبدالمحمد آیتی، تهران، مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1363.
3
ابن خلدون، عبدالرحمان، مقدّمه، ترجمة محمّد پروین گنابادی، چ هشتم، تهران، علمی و فرهنگی، 1375.
4
ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر، 1407/ 1986.
5
پروونسال، لوی، «شُرَفا»، دائرة المعارف اسلام، ترجمة فهیمه مخبر دزفولی، ماهنامه تاریخ اسلام، ش13.
6
تهرانی، شیخ آقابزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ج26 (ایران)، قم، اسماعیلیان/ تهران، کتابخانه اسلامیه، 1408 در: نسخة الکترونیک کتابخانه جامع تراجم، قم، مؤسسة نور، نشانی در شبکة جهان پهنا: http://www.tebyan.net.
7
جعفریان رسول، اطلس شیعه، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلّح، 1387.
8
جمعی از نویسندگان، دائرة المعارف تشیّع، زیر نظر احمد صدر حاج سیدجوادی، کامران فانی و بهاءالدین خرّمشاهی، تهران، شهید سعید محبّی، 1375.
9
حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، تصحیح و تعلیق محمّد شرفالدین یالتقایا و رفعت بیلگه الکلیسی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
10
حموی، شهابالدین ابوعبدالله یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ط. الثانیه، بیروت، دار صادر، 1995.
11
خلیفة بن خیّاط، ابوعمرو (م240)، تاریخ خلیفه، تحقیق فواز، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415/1995.
12
ذهبی، سیر اعلام النبلاء، تخریج شعیب الارنؤوط، تحقیق إبراهیم الزیبق، ط. التاسعه، بیروت، مؤسسة الرساله، 1413/ 1993.
13
رحیملو، یوسف، «اسلام»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، 1367، در: http://www.icro.ir.
14
رعینی، حطاب، مواهب الجلیل، تحقیق شیخ زکریا عمیرات، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1416/1995.
15
زامباور، ادوارد فون، معجم الأنساب و الأسرات الحاکمة فی التاریخ الاسلامی، بیروت، دارالرائد العربی، 1980.
16
زرکلی، خیرالدین، الاعلام.
17
سمعانی، ابوسعید عبدالکریم بن محمّد بن منصور تمیمی، الأنساب، تحقیق عبدالرحمان بن یحیی المعلمی الیمانی، حیدرآباد، مجلس دائرة المعارف العثمانیة، 1382/1962.
18
صائب، عبدالحمید، معجم مؤرّخی الشیعه، قم، مؤسسة دائرة المعارف الفقه الاسلامی، 1424ه/ 1382ش.
19
العناد الغزالی، عبدالامیر، ادب التشیّع فی شمال الافریقی، تصحیح رقیّه رستمپور، تهران، فرهنگ منهاج، 1383.
20
قزوینی رازی، عبدالجلیل، النقض، تصحیح میرجلال محدّث، تهران، انجمن آثار ملّی، 1358.
21
الکورانی العاملی، شیخ علی، معجم أحادیث الإمام المهدی (عجلالله تعالی فرجهالشریف)، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیه، 1411.
22
متز، آدام، تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری، ترجمة علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران، امیرکبیر، 1364.
23
مغربی، قاضی نعمان، شرح الأخبار، تحقیق سیدمحمّد حسینی جلالی، چ دوم، قم، اسلامی، 1414.
24
مقدّسی، ابوعبدالله محمّد بن احمد، احسن التقاسیم، ترجمة، علینقی منزوی، تهران، شرکت مؤلّفان و مترجمان ایران، 1361.
25
موسوی، سید عبدالرسول، الشیعة فی التاریخ، قاهره، مکتبة مدبولی، 2002.
26
ناصری طاهری، عبدالله، تاریخ سیاسی اجنماعی شمال آفریقا از آغاز تا ظهور عثمانیها، تهران، سازمان چاپ و انتشارات، 1375.
27
نیکبین، نصرالله، فرهنگ مکتشفین و جغرافینویسان جهان، تهران، نبوی، 1375.
28
ORIGINAL_ARTICLE
حدیث غدیر و تحلیل و تبیین معنای «مولی» در آن از منظر شیعه
تحلیل و بررسی معنا و حقیقت «امامت» و «ولایت الهی» از نظر قرآن، روایات اهل بیت و عالمان شیعه اهمیت بسزایی در شناخت مکتب تشیّع دارد. این نبشتار در پرتو حدیث «غدیر»، به این موضوع پرداخته و پس از بررسی معنای «مولی» در لغت و قرآن، با استناد به آیات و روایات وارد شده در این زمینه، به تحلیل و تبیین حقیقت مولویت و اختصاص آن به خداوند متعال و نیز امکان تفویض آن به بندگان برگزیدة الهی پرداخته، سپس با بهرهگیری از کلام امامان شیعه و استشهاد به شعر شاعران و ادیبان معاصر واقعة غدیر، بر دلالت واژة «مولی» بر مقام «افتراض طاعت» تأکید کرده و در نهایت، با طرح و بررسی نظرهای هفت تن از بزرگان شیعه، بحث را به پایان برده است.
https://www.shiitestudies.com/article_242468_428eddc00dc11f8cf366ff4cea1c6264.pdf
2013-03-21
63
82
مولی
اولی به تصرف
امامت
طاعت
اصغر
غلامی
1
دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفة دین، دانشگاه مفید
LEAD_AUTHOR
رضا
برنجکار
berenjkar@ut.ac.ir
2
دانشیار دانشگاه تهران (پردیس قم)
AUTHOR
ابن مبرّد نحوی، محمّد بن یزید، الکامل فی اللغة و الأدب.
1
ابن منظور، محمّد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارصادر، 1388ق.
2
امینی نجفی، عبدالحسین احمد، موسوعة الغدیر فی الکتاب و السنّة و الادب، قم، مؤسسة دائرة المعارف الفقه الاسلامی، بیتا.
3
بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تحقیق لجنة من العلماء و المحققین الاخصائیین، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1419ق/1999م.
4
جوینی خراسانی، ابراهیم بن محمّد، فرائد السمطین فی فضائل المرتضی و البتول و السبطین و الائمّه، بیروت، المؤسسة المحمودی، 1357.
5
حسینی استرآبادی غروی، شرفالدین علی، تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهره، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1409.
6
حلّی، حسن بن سلیمان، مختصر البصار، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1421.
7
حلّی، حسن بن یوسف، المستجاد من الارشاد، قم، مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی، 1406.
8
خزّاز القمی، کفایة الاثر، تحقیق السید عبداللطیف الحسینی الکوهکمری الخوئی، قم، بیدار، 1401.
9
رازی، محمّد بن عمر، التفسیر الکبیر، مصر، مکتبة عبدالرحمان محمّد، 1357ق.
10
سید مرتضی، الشافی فی الامامه، تحقیق عبدالزهراء خطیب، تهران، مؤسسة الصادق، 1410.
11
سیدمرتضی، الفصول المختاره، تحقیق السید نورالدین جعفریان الاصبهانی، الشیخ یعقوب الجعفری و الشیخ المحسن الاحمدی، بیروت، دارالمفید للطباعة و النشر و التوزیع، 1414ق/1933م.
12
صدوق، محمّد بن علی، فضائل الشیعه، تهران، عابدی، بیتا.
13
صدوق، محمّد بن علی، کمال الدین و تمام النعمه، تحقیق علیاکبر غفّاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1395.
14
صدوق، محمّد بن علی، معانی الاخبار، تهران، مکتبة الصدوق، قم، مؤسسة دارالعلم، 1379ق.
15
صفّار، محمّد بن حسن بن فروخ، بصائر الدرجات، تبریز، شرکت چاپ کتاب تبریز، 1381ق.
16
طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، تهران، اسلامیه، 1374ق.
17
طوسی، محمّد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، نجف، مکتبة الأمین، 1383.
18
طوسی، محمّد بن حسن، الرسائل العشر، قم، مؤسسة النشر الاسلامی،
19
عاملی نباطی بیاضی، علی بن یونس، الصراط المستقیم، تحقیق محمّدباقر بهبودی، المکتبة المرتضویه، 1384ق.
20
کراجکی، ابوالفتح محمّد بن علی، کنز الفوائد، قم، مکتبة مصطفوی، بیتا.
21
کلینی، محمّد بن یعقوب، الاصول من الکافی، تهران، مؤسسة دارالکتب الاسلامیه، بیتا.
22
مفید، محمّد بن محمّد بن نعمان، الافصاح، تحقیق موسسة البعثه، بیروت، دارالمفید للطباعة و النشر و التوزیع، 1414 (الف).
23
ــــــــــــــ ، الإرشاد، تحقیق موسسة آلالبیت لتحقیق التراث، بیروت، دارالمفید للطباعة و النشر و التوزیع، 1414 (ب).
24
ـــــــــــــ ، اقسام المولی فی اللسان،قم، المؤتمر العالمی لألفیة للشیخ المفید، 1372 (الف).
25
ــــــــــــــ ، رسالة فی معنی المولی، قم: المؤتمر العالمی لألفیة للشیخ المفید، 1372 (ب).
26
ORIGINAL_ARTICLE
عاشورا؛ تقابل دین و سنّت در گسترة تغییرات اجتماعی (از دیدگاه سید جعفر شهیدی)
پژوهش حاضر با رویکرد اسنادی، ضمن توجه به ضرورت کاربرد رویکردهای جامعهشناختی در تحلیل پدیدههای تاریخی، بهویژه تاریخ عاشورا و اهمیت موضوع آن، عواملی را بررسی میکند که در جامعة آن روز موجب شد بنیانهای دینباورانة جامعه بکلی سست و روند گرایش به سمت سنّت تشدید شود و در گسترة تغییرات و تحوّلات اجتماعی، تنها پنجاه سال پس از ارتحال پیامبر حادثهای با آن ابعاد به وقوع بپیوندد؟ برای این منظور، از میان آثار «عاشورا پژوهی»، کتاب پس از پنجاه سال پژوهشی تازه پیرامون قیام امام حسین، اثر سید جعفر شهیدی بررسی گردید تا ابعاد جامعهشناختی چرایی حادثه و قیام عاشورا مشخص گردد.
بررسیها نشان میدهد قیام عاشورا حادثهای محصول و معلول شرایط طبیعی زمانش بود؛ زیرا اولاً، عاشورا کوششی بیمانند برای تعیین تکلیف تقابل دین و سنّت بود و هنر امام حسین این بود که توانست پس از قریب پنجاه سال میانداری سنّت، بار دیگر شرایط را برای ورود دین به صحنة حیات معرفتی، اجتماعی و سیاسی جامعه فراهم آورد. ایشان در این اصلاح، تنها به دنبال این نبود که با تغییر ساختار، کارکردها دگرگون شود، بلکه افراد به مثابة کنشگر و نیز چگونگی روابط میان آنها در این فرایند مهم بود؛ چراکه با تغییر در آنان، میتوان به کارکردها دست یافت. ثانیاً، اقدام بر اساس روش مزبور، در نظام سیاسی و اقتصادی، چشمگیر و غالب است؛ اما در نظام شخصیتی، ارزشی و روابط اجتماعی از اهمیت آن کاسته میشود؛ زیرا جنبة فرهنگی این سه نظام غالب است و تأکید بیشتر بر تغییر مستقیم مردم به وسیلة آگاهی دادن به آنهاست.
https://www.shiitestudies.com/article_242469_1e1983009730fb2ac9dad9b2c129e4b3.pdf
2013-03-21
83
114
دین
سنّت
تغییر
ساختار
امام حسین
عاشورا
علی
غلامی دهقی
ali_gho_d@yahoo.com
1
استادیار گروه معارف دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
LEAD_AUTHOR
زهرا سادات
کشاورز
zahra.sadat.keshavarz@gmail.com
2
دانشجوی کارشناسی ارشد شیعهشناسی دانشگاه اصفهان
AUTHOR
قرآن کریم.
1
نهجالبلاغه؛ ترجمة محمّد دشتی، قم، مؤسسة تحقیقاتی امیرالمؤمنین، 1385.
2
آرون، ریمون، مراحل اساسی اندیشه در جامعهشناسی، ترجمة باقر پرهام، تهران، آموزش انقلاب اسلامی، 1382.
3
ابن ابیالحدید، شرح نهج البلاغه، تحقیق محمّد ابوالفضل ابراهیم، مصر، دارالإحیاء الکتب العربی، 1378ق.
4
ابن خلدون، عبدالرحمان، مقدّمه، ترجمة محمّد پروین گنابادی، چ هشتم، تهران، علمی و فرهنگی، 1375.
5
ابن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دار بیروت للطباعة و النشر، 1405.
6
الکاند هلوی، محمّد یوسف، حیاة الصحابه، بیروت، دارالفکر، 1992.
7
الیت، تی. اس.، دربارة فرهنگ، ترجمة حمید شاهرخ، تهران، مرکز، 1369.
8
بودون، ریموند، منطق کشش اجتماعی: روش تحلیل مسائل اجتماعی، ترجمة عبدالحسین نیکگهر، تهران، توتیا، 1383.
9
توسّلی، غلامعبّاس، نظریههای جامعهشناسی، تهران، سمت، 1376.
10
حضرتی، حسن، «بُنمایهها و درونمایههای رخداد عاشورا»، فصلنامة تاریخ اسلام، سال اول، ش1، 1379، قم، مؤسسه آموزش عالی باقرالعلوم.
11
داداشنژاد، منصور، «بستر تاریخی مفاهیم سیاسی ـ اجتماعی حادثه کربلا»، حوزه و دانشگاه، اصفهان، ش33، (1381).
12
رامین، علی و دیگران، دانشنامة دانشگستر، تهران، مؤسسة علمی ـ فرهنگی دانشگستر، 1389.
13
روشه، گی، سازمان اجتماعی، ترجمة هما زنجانی، تهران، سمت، 1375.
14
ــــــــــــــ ، تغییرات اجتماعی، ترجمة منصور وثوقی، تهران، نی، 1381.
15
ریتزر، جورج، نظریههای جامعهشناسی، ترجمة محمّدصادق مهدوی و دیگران، تهران، دانشگاه شهید بهشتی، 1374.
16
زرگرینژاد، غلامحسین، تاریخ صدر اسلام، تهران، سمت، 1378.
17
ساروخانی، باقر، دائرةالمعارف علوم اجتماعی، تهران، کیهان، 1370.
18
شهیدی، سید جعفر، پس از پنجاه سال پژوهشی تازه پیرامون قیام امام حسین، تهران، امیرکبیر، 1358.
19
صادقپور، ابوالفضل، مبانی نظری در مهندسی اجتماع، تهران، مرکز آموزش مدیریت دولتی، 1375.
20
طبری، محمّد بن جریر، تاریخ الاُمم و الملوک (تاریخ طبری)، تحقیق محمّد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث.
21
ــــــــــــــ ، تاریخ طبری، ترجمة ابوالقاسم پاینده، چ پنجم، تهران، اساطیر، 1375.
22
علیزاده، حسین، سیری در سلوک حسینی (با معرفی و بررسی 500 کتاب برگزیده درباره امام حسین)، تهران، معارف، 1381.
23
فروند، ژولین، جامعهشناسی ماکس وبر، ترجمة عبدالحسین نیکگهر، تهران، رایزن، 1368.
24
فیرحی، داود، قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، پایاننامة دکتری، تهران، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، 1378. به نقل از، محمّد عابد الجابری، العقل السیاسی العربی.
25
محمّدخانی، علیاصغر، نامة شهیدی، جشننامة استاد دکتر سید جعفر شهیدی، تهران، طرح نو، 1374.
26
مؤدّب، سید رضا و امنالله فصیحی، «سنّت الهی در تغییرات اجتماعی از دیدگاه مفسران شیعه»، فصلنامة شیعهشناسی، قم، سال پنجم، ش18، (1386).
27
موسوی خمینی، سید روحالله، صحیفة نور: مجموعه رهنمودهای امام خمینی، تهران، مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، 1361.
28
ولوی، علی محمّد، «زمینههای اجتماعی واقعة عاشور»، سال اول، ش1، 1379، قم، مؤسسة آموزش عالی باقرالعلوم.
29
ــــــــــــــ ، دیانت و سیاست در قرون نخستین اسلامی، تهران، دانشگاه الزهرا، 1380.
30
29. Bauer, Raymond & Kenneth Gergen. The Study of Policy Formulation. New York, The Free Press, 1963.
31
30. Cattell, Vicky, Social Capital to Explore Dynamics between Structure & Agency in the Context of Declining & Regenerated Neighborhoods. Sociology, V.38, 2004.
32
31. Dror, Yehezkel. Public Policy Making Reexamind, San Fransisoo, Chadler Publishing Company, 1968.
33
32. Parsons, Talcott. Theories of Society; Foundations of modern Sociological theory. V.1, 1961.
34
33. Ranny, Austin. Political Science and Public Policy, Chicago, Markham Publishing Company, 1968.
35
34. Stephen, A. Tansey, Politics, London and New York, Routledge, 2000.
36
ORIGINAL_ARTICLE
طریقت صفوی در بوته نقد و بررسی تحوّل اندیشة مذهبی (با تأکید بر منجی گرایی)
پس از فروپاشی حکومت ایلخانان مغول در ایران، جنبشهایی پدید آمد که به عنوان واکنش اجتماعی ـ مذهبی در برابر شرایط پیش آمده با رویکرد شیعی ـ صوفی و گرایش به مهدویت و انتظار یا ادعای ظهور منجی موعود وارد منازعات سیاسی شد.
مقالة حاضر در صدد فهم مبانی تاریخی چگونگی تحوّل خانقاه صفوی از یک طریقت صوفیانه به یک نهضت مذهبی منجیگرایانه برآمده است. محقق با بررسی و تحلیل منابع و مآخذ، تلاش کرده است نشان دهد عامل اندیشة مذهبی (منجیگرایی) و رفتار سیاسی وابسته به آن، نقشی مهم و بیبدیل در تحوّل مورد نظر ـ بهویژه از زمان تصدّی منصب شیخ یا پیرطریقت صفوی توسط جنید ـ ایفا کرده است.
https://www.shiitestudies.com/article_242470_b860faee87624ad6eddfecaabf763a12.pdf
2013-03-21
115
140
تشیّع
تصوّف
طریقت
صفوی
جنید
منجیگرایی
آذر
آهنچی
1
دانشیار دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
علی
فراهانی کسبی
2
دانشجوی دکتری دانشگاه تهران
AUTHOR
آملی، شمسالدین محمّد، نفائس الفنون فی عرائس العیون، به تصحیح میرزاابوالحسن شعرانی، تهران، اسلامیه، 1377ق.
1
ابن اثیر، الکامل فیالتاریخ، ط. الثالثه، بیروت، دارالکتاب العربی، 1422ق/ 2001م.
2
ابن فوطی، الحوادث الجامعة و التجارب النافعة فی المائة السابقه، به اهتمام محمّدرضا الشیبی و مصطفی الجواد، بغداد، الفرات، 1351ق.
3
ابن بطوطه، سفرنامه، ترجمة محمّدعلی موجد، تهران، آگاه، 1370.
4
اردبیلی، توکّل بن بزّاز، صفوة الصفاء، به کوشش غلامرضا طباطبائی مجد، تهران، 1373.
5
بویل، جی. آ، تاریخ ایران (از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانان) پژوهش دانشگاه کیمبریج، ترجمة حسن انوشه، تهران، امیرکبیر، 1381.
6
بیانی، شیرین، دین و دولت در ایران عهد مغول، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1371.
7
پطروشفسکی، ایلیاپاولویچ، اسلام در ایران، ترجمة کریم کشاورز، چ هفتم، تهران، پیام، 1363.
8
ــــــــــــــ ، کشاورزی و مناسبات ارضی در ایران عهد مغول، ترجمة کریم کشاورز، تهران، نیل، 1355.
9
تتوی، قاضی احمد و آصفخان قزوینی، تاریخ الفی، به تصحیح و اهتمام علی آل داود، تهران، فکر روز، 1388.
10
تهرانی، آقا بزرگ، طبقات اعلام الشیعه الضیاء اللامع فی القرن التاسع، تحقیق علی نقی منزوی، تهران، دانشگاه تهران، 1362.
11
جعفریان، رسول، تاریخ تشیّع در ایران تا طلوع دولت صفوی، تهران، علم، 1386.
12
جوینی، تاریخ جهانگشا، به تصحیح علّامه قزوینی، تهران، نقش قلم، 1378.
13
خنجی، فضلالله بن روزبهان، تاریخ عالم آرای امینی، تصحیح محمّداکبر عشیق، تهران، میراث مکتوب، 1382.
14
خواندمیر، حبیب السیر، تهران، خیام، 1380.
15
داعی الاسلام حسنی رازی، سید مرتضی، تبصرة العوام فی معرفة مقالات الانام، تصحیح عبّاس اقبال آشتیانی، چ دوم، تهران، اساطیر، 1364.
16
رازی، امین احمد، هفت اقلیم، با تصحیح و تعلیق جواد فاضل، تهران، علمی/ ادبیه، بیتا.
17
رسایل جوانمردان، مشتمل بر هفت فتوّت نامه، با تصحیحات و مقدّمات مرتضی صرّاف، تهران، قسمت ایرانشناسی انستیتو فرانسوی پژوهشهای علمی در ایران، 1352.
18
رنجبر، محمّدعلی، مشعشعیان (ماهیت فکری، اجتماعی و فرایند تحوّلات تاریخی)، تهران، آگاه، 1382.
19
روملو، حسنبیگ، احسن التواریخ، حاشیه و توضیحات دکتر عبدالحسین نوایی، تهران، اساطیر، 1384.
20
زرینکوب، عبدالحسین، تصوّف ایرانی در منظر تاریخی آن، ترجمة مجدالدین کیوانی، تهران، سخن، 1383.
21
سانی، آ. با، دین در عهد مغول، ذیل: تاریخ ایران پژوهش کیمبریج، تهران، امیرکبیر، 1381.
22
سلسلة النسب صفویه، شیخ حسین پسر شیخ ابدال پیرزاده زاهدی، به اهتمام پرفسور ادوارد براون، برلین، چاپخانه ایرانشهر. 1373ق.
23
سمرقندی، دولتشاه، تذکرة الشعراء، به تصحیح ادوارد براون، تهران، اساطیر، 1380.
24
سومر، فاروق، اوغوزها (ترکمنها)، ترجمة آنادردی عنصری، تهران، حاجی طلایی، 1380.
25
ــــــــــــــ ، نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعة دولت صفوی، ترجمة احسان اشراقی و محمّدتقی امامی، تهران، گستره، 1381.
26
سیوری، راجر، ایران عصر صفویه، ترجمة احمد صبا، کتاب تهران، 1363.
27
شوشتری، قاضی نورالله، مجالس المؤمنین، تهران، اسلامیه، 1354.
28
شیبی، کامل مصطفی، تشیّع و تصوّف تا آغاز سده دوازدهم هجری، ترجمة علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران، امیرکبیر، 1359.
29
طبّاخ حلبی، محمّد راغب، اعلام النبلاء (تاریخ حلب الشهباء)، تصحیح محمّد کمال، الجزء الثالث، ط. الثانیه، حلب، دارالقلم العربی بحلب، 1408ق/ 1988م.
30
طباطبائی، محیط، «صفویه از تخت پوست درویشی تا تخت شهریاری »، ماهنامة وحید، ش34، (مهر1345).
31
غفّاری قزوینی، قاضی احمد، تاریخ جهان آراء، به اهتمام مجتبی مینوی، تهران، حافظ، 1343.
32
قاشانی، ابوالقاسم، تاریخ اولجایتو، به کوشش مهین همبلی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1348.
33
کسروی، سید احمد، شیخ صفی و تبارش، تهران، فردوس، 1379.
34
گولپینارلی، عبدالباقی، فهرست متون حروفیه، ترجمة توفیق ه سبحانی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1374.
35
ــــــــــــــ ، مولاناجلال الدین، ترجمة توفیق ه. سبحانی، تهران، مؤسسة مطالعات فرهنگی، 1380.
36
مزاوی، میشل، پیدایش دولت صفوی، ترجمة یعقوب آژند، تهران، گستره، 1368.
37
مستوفی، حمدالله، نزهة القلوب، به اهتمام و تصحیح گای لیسترانج، تهران، دنیای کتاب، 1362.
38
مضطر، الله دتا (به کوشش)، جهانگشای خاقان (تاریخ شاه اسماعیل)، مؤلف نامعلوم، اسلامآباد، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان، 1380.
39
منشی قزوینی، بوداق، جواهرالاخبار (بخش تاریخ ایران از قراقویونلو تا 984ق)، مقدّمه، تصحیح و تعلیقات محسن بهرامنژاد، تهران، میراث مکتوب، 1378.
40
منشی، اسکندربیگ، تاریخ عالم آرای عبّاسی، تصحیح محمّداسماعیل رضوانی، تهران، دنیای کتاب، 1377.
41
میرخواند، روضة الصفاء، به تصحیح و تحشیة جمشید کیانفر، تهران، اساطیر، 1380.
42
مینورسکی، ولادیمیر، تذکرة الملوک (سازمان اداری حکومت صفوی)، ترجمة مسعود رجبنیا، تهران، امیرکبیر، 1368.
43
نصر، سید حسین، آموزههای صوفیان، تهران، قصیدهسرا، 1389.
44
هینتس، والتر، تشکیل دولت ملّی در ایران، ترجمة کیکاووس جهانداری، چ چهارم، تهران، خوارزمی، 1377.
45
ORIGINAL_ARTICLE
زیارت قبور و دلایل عالمان شیعه بر مشروعیت آن
زیارت قبور از جمله اعمالی است که عالمان شیعه بر مشروعیت آن اتفاق نظر دارندد. آنان برای اثبات این مشروعیت، با استناد به آیات 64 سورة نساء، 32 سورة حج و 84 سورة توبه به این نتیجه رسیدهاند که زیارت قبر نبی مکرّم اسلام، معصومان، بزرگان دین و مؤمنان، مشروع است. در روایات فراوانی از ائمّة اطهار بر زیارت قبور، بهویژه قبور چهارده معصوم تأکید شده است. عالمان فراوانی به این روایات استناد کرده و در آثاری خاص، با عناوینی همچون «المزار» به این موضوع پرداختهاند. این نوشتار گزارشی از این تلاش است. اندیشمندان شیعی غیر از آیات و روایات، از دلایلی همچون اجماع، سیره، فطرت، عقل، اخلاق، انتفاع بردن، و سهله و سمحه بودن اسلام، در این زمینه استفاده کردهاند.
https://www.shiitestudies.com/article_242500_8d77b49410ce869a7012b0f163fe9571.pdf
2013-03-21
141
166
زیارت قبور
قرآن
سیره
اجماع
عقل
فطرت
مهدی
فرمانیان
m.farmanian@chmail.com
1
استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب قم
LEAD_AUTHOR
مجتبی
صداقت
2
کارشناس ارشد شیعهشناسی دانشگاه ادیان و مذاهب قم
AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابن قولویه، جعفر بن محمّد، کامل الزیارات، نجف، مرتضوی، 1356ق.
2
اشتهاردی، علی پناه، مدارک العروه، تهران، دار الأسوة للطباعة و النشر، 1417.
3
امین، سید محسن، کشف الارتیاب، بیجا، دارالکتب الإسلامی، بیتا.
4
امینی، عبدالحسین، الغدیرفیالکتابوالسنةوالادب، قم، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه، 1416.
5
آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415.
6
آملی، محمّدتقی، مصباح الهدی فی شرح العروة الوثقی، تهران، مؤلّف، 1380.
7
بروجردی طباطبائی، سید حسین، منابع فقه شیعه، ترجمة حسینیان قمی و دیگران، تهران، فرهنگ سبز، 1429.
8
بیضاوی، عبدالله بن عمر، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1418.
9
جصاص، احمد بن علی، احکام القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1405.
10
جمعی از نویسندگان، مجموعه مقالات کنگرة حضرت عبدالعظیم، قم، دارالحدیث، 1382.
11
ــــــــــــــ ، مجموعه مقالات هماندیشی زیارت، تهران، مشعر، 1387.
12
ــــــــــــــ ، موسوعة زیارات المعصومین، قم، مؤسسة الامام الهادی، 1383.
13
جنّاتی شاهرودی، محمّدابراهیم، منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، بیجا، بینا، بیتا.
14
جوادی آملی، عبدالله، تسنیم، ج19، قم، اسراء، 1389.
15
ــــــــــــــ ، تسنیم، ج8، قم، اسراء، 1385.
16
ــــــــــــــ ، فطرت در قرآن، چ چهارم، قم، اسراء، 1386.
17
حسینی جرجانی، سید امیر ابوالفتح، تفسیر شاهی، تهران، نوید، 1404.
18
حسینی همدانی، سید محمّدحسین، انوار درخشان، تهران، کتابفروشی لطفی، 1404.
19
حقی بروسوی، اسماعیل، تفسیر روح البیان، بیروت، دارالفکر، بیتا.
20
حلّی اسدی، حسن بن یوسف (علّامه حلّی)، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسة آلالبیت، بیتا.
21
ــــــــــــــ ، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه، 1412.
22
حلّی، مقداد بن عبد اللّه سیوری، نضد القواعد الفقهیة علی مذهب الإمامیه، قم، کتابخانه آیةالله العظمی مرعشی نجفی، 1403.
23
خویی، سید ابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، بیجا، بینا، بیتا.
24
داورپناه، ابوالفضل، انوار العرفان فی تفسیر القرآن، تهران، صدر، 1375.
25
راغب اصفهانی، حسین بن محمّد، المفردات فی غریب القرآن، دمشق، دارالعلم ـ الدار الشامیه، 1412.
26
رضوانی، علیاصغر، زیارت قبور، قم، مسجد مقدّس جمکران، 1385.
27
سبحانی، جعفر، گزیدة راهنمای حقیقت، تهران، مشعر، 1386.
28
ــــــــــــــ ، آیین وهّابیت، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1364.
29
سبزواری، سید عبدالأعلی، مهذّب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، چ چهارم، قم، دفتر آیةالله سبزواری، 1413.
30
سمهودی، نورالدین علی بن احمد، وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفی، بیروت، دارالکتب العلمیه، 2006.
31
سید بن طاووس، الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف، قم، خیّام، 1400.
32
شبّر، سید عبدالله، تفسیر القرآن الکریم، بیروت، دارالبلاغة للطباعة و النشر، 1412.
33
شریف لاهیجی، محمّد بن علی، تفسیر شریف لاهیجی، تهران، داد، 1373.
34
شیبانی، احمد بن حنبل، مسند احمد بن حنبل، قاهره، مؤسسة قرطبه، بیتا.
35
صادقی تهرانی، محمّد، البلاغ فی تفسیر القرآن بالقرآن، قم، مؤلّف، 1419.
36
صدر، سید محمّدباقر، «حجّیت سیره»، ترجمة سید حسن اسلامی، فصلنامه نقد و نظر، ش1، (زمستان 1373).
37
صدوق، محمّد بن علی بن بابویه قمّی، من لا یحضره الفقیه، چ دوم، قم، اسلامی، 1404.
38
ــــــــــــــ ، الهدایة فی الاصول و الفروع، قم، مؤسسة امام هادی علیهالسلام، 1418.
39
طاهری خرّمآبادی، سید حسن، توحید و زیارت، چ دوم، قم، مؤسسة بوستان کتاب، 1386.
40
طباطبائی، سید محمّد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چ پنجم، قم، اسلامی، 1417.
41
طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چ سوم، تهران، ناصر خسرو، 1372.
42
طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، چ سوم، تهران، مرتضوی، 1375.
43
طوسی، محمّد بن حسن، تهذیب الاحکام، چ چهارم، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1407.
44
عاملی (شهید اول)، محمّد بن مکی، الدّروس الشرعیة فی فقه الإمامیه، چ دوم، قم، اسلامی، 1417.
45
ــــــــــــــ ، ذکری الشیعة فی أحکام الشریعه، قم، مؤسسه آلالبیت علیهمالسلام، 1419.
46
قاسمی، محمّد جمالالدین، محاسن التأویل، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1418.
47
قزوینی، محمّد بن یزید، سنن ابن ماجه، بیروت، دارالفکر، بیتا.
48
قلمداران، حیدرعلی، زیارت و زیارتنامه، بیجا، بینا، بیتا.
49
کاشانی، محمّد بن مرتضی، تفسیر المعین، قم، کتابخانه آیةالله العظمی مرعشی نجفی، 1410.
50
کلینی، محمّد بن یعقوب، الکافی، چ دوم، تهران، اسلامیه، 1362.
51
گرجی، ابوالقاسم، تاریخ فقه و فقهاء، چ سوم، تهران، سمت، 1421.
52
گلپایگانی، سید محمّدرضا موسوی، مجمع المسائل، چ دوم، قم، دار القرآن الکریم، 1409.
53
متقی هندی، علی بن حسامالدین، کنز العمّال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت، مؤسسة الرساله، 1989.
54
مجلسی، محمّدتقی، لوامع صاحبقرانی (شرح فقیه)، چ دوم، قم، مؤسسة اسماعیلیان، 1414.
55
ــــــــــــــ ، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، چ دوم، قم، مؤسسة فرهنگی اسلامی کوشانبور، 1406.
56
مجلسی، محمّدباقر، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، تهران، اسلامیه، بیتا.
57
محدّثی، جواد، فرهنگ زیارت، چ سوم، تهران، مشعر، 1387.
58
مدرّسی، سید محمّدتقی، من هدی القرآن، تهران، دار محبّی الحسین، 1419.
59
مصطفوی، حسن، تفسیر روشن، تهران، مرکز نشر کتاب، 1380.
60
مطهّری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، چ پنجم، تهران، صدرا، 1375.
61
مظهری، محمّد ثناءالله، التفسیر المظهری، پاکستان، مکتبة رشدیه، 1412.
62
مغنیه، محمّدجواد، التفسیر المبین، قم، بنیاد بعثت، بیتا.
63
ــــــــــــــ ، تفسیر الکاشف، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1424.
64
مفید، محمّد بن محمّد، (الف)، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگرة شیخ مفید، ۱۴۱۳.
65
ــــــــــــــ ، (ب)، الفصول المختاره، قم، کنگرة شیخ مفید، 1413.
66
مقداد بن عبدالله، کنزالعرفان فی فقه القرآن، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، 1419.
67
ــــــــــــــ ، نضد القواعد الفقهیة علی مذهب الامامیه، قم، کتابخانة آیةالله العظمی مرعشی نجفی، 1403.
68
مکارم شیرازی، ناصر، کتاب النکاح، قم، مدرسة امام علی بن ابیطالب علیهماالسلام، 1424.
69
ــــــــــــــ ، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1374.
70
موسوی سبزواری، سید عبدالاعلی، مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن، چ دوم، بیروت، مؤسسة اهلبیت، 1409.
71
میردامادی، عبدالمجید، زیارة الرسول المصطفی و آله بدعة او شرع؟، تهران، ژرف، 1382.
72
نجاشی، ابوالحسن احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، اسلامی، 1407.
73
نسائی، احمد بن شعیب، المجتبی من السنن (سنن نسائی)، چ دوم، حلب، مکتب المطبوعات الاسلامیه، 1406ق/1986م.
74
نیسابوری، محمّد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1411ق/1990م.
75
هیثمی، نورالدین علی، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بیروت، دارالفکر، 1412.
76
ORIGINAL_ARTICLE
سادات و بزرگان شیعه و نقش آنان در حرکت شیعی محمّد بهادر
در نیمة قرن نهم هجری. دولت تیموری در عراق عجم با چالشهایی مواجه گردید و شاهرخ، پادشاه وقت، نوة خود محمّد بایسنقر، معروف به «بهادر» را، که جوانی لایق و دلیر ولی سرکش و بلندپرواز بود، به حکومت ناحیه گمارد و وی را به قم، مرکز عراق عجم، گسیل داشت. با آمدن محمّد به قم، منطقه از ثبات نسبی برخوردار شد، ولی او به زودی قیامی شیعی را بر ضد پدربزرگ خود آغاز کرد. فضای سیاسی ـ مذهبی ایران آن روز، اعتقاد عموم به اهلبیت، منزلت سادات، جایگاه متولّیان مذهب تشیّع، و نقش تأثیرگذار اصفهان در رخدادهای منطقهای در این زمینه، محل بررسی است.
https://www.shiitestudies.com/article_242501_b4260349650336f02494466a8acb626c.pdf
2013-03-21
167
184
شاهرخ
بایسنقر
عراق
تشیّع
سادات
بهادر
محمّدرضا
رحمتی
1
استادیار گروه تاریخ دانشگاه یزد
LEAD_AUTHOR
1. ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، مصر، بینا، بیتا.
1
2. ابن عربشاه، عجایب المقدور فی اخبار تیمور، ترجمة محمّدعلی نجاتی، با عنوان زندگی شگفتآور تیمور، تهران، علمی و فرهنگی، 1370.
2
3. ابن کثیر دمشقی، البدایة و النهایه، بیروت، 1966.
3
4. براون، ادوارد، از سعدی تا جامی، ترجمه و حواشی علیاصغر حکمت، تهران، ابن سینا، 1339.
4
5. بیانی، شیرین، تاریخ آل جلایر، تهران، دانشگاه تهران، 1382.
5
6. جابری انصاری، محمّدحسن، تاریخ اصفهان، تصحیح و تعلیق جمشید مظاهری، اصفهان، مشعل، 1378.
6
7. جعفری، جعفر بن محمّد، تاریخ یزد، به تصحیح ایرج افشار، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1338.
7
8. حافظ ابرو، زبدة التواریخ، به کوشش سیدکمال حاجسیدجوادی، تهران، نی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1372.
8
9. حسینی تربتی، ابوطالب، تزوکات تیموری، تهران، اسدی، 1342.
9
10. خواندمیر، حبیب السیر، ج3 و 4، تهران، خیّام، 1333.
10
11. خوانساری، سید محمّدباقر، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، قم، اسماعیلیان، 1390ق.
11
12. دانی، احمدحسن، میراث تیمور، ترجمة محمّدمهدی توسّلی، راولپندی، اس. تی. پرنتز، 1378.
12
13. روملو، حسن بیک، احسن التواریخ، ج1، به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1349.
13
14. سمرقندی، دولتشاه، تذکرة الشعراء، به کوشش محمّد رمضانی، تهران، خاور، 1366.
14
15. سمرقندی، عبدالرزاق، مطلع السعدین و مجمع البحرین، تصحیح عبدالحسین نوایی، بخش نخست، ج1: تهران، طهوری، 1353؛ ج2: تصحیح محمّد شفیع لاهوری، لاهور، 1936.
15
16. شامی، نظامالدین، ظفرنامه، به سعی، اهتمام و تصحیح فلیکس تاور، ج1، بیروت، 1937/ ج2، پراگ، مؤسسة شرقیه، 1956.
16
17. طهرانی، ابوبکر، دیار بکریه، به کوشش نجاتی لوغال و فاروق سومر، تهران، طهوری، 1356.
17
18. عقیلی، سیفالدین حاجی بن نظام، آثار الوزراء، تصحیح میرجلالالدین حسینی ارموی، تهران، اطلاعات، 1366.
18
19. غفّاری کاشانی، قاضی احمد، جهان آرا، تهران، کتابفروشی حافظ، 1343.
19
20. فصیح خوافی، مجمل فصیحی، تصحیح محمود فرّخ، ج3، مشهد، باستان، 1340.
20
21. کاتب، احمد بن حسین بن علی، تاریخ جدید یزد، تهران، ابن سینا، 1345.
21
22. لسترنج، گی، جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی، ترجمة محمود عرفان، تهران، علمی و فرهنگی، 1377.
22
23. لودی، میرعلیشیر، مرآت الخیال، به کوشش ملک الکتّاب شیرازی، چ بمبئی، 1324ق.
23
24. مدرّس تبریزی، میرزا محمّدعلی، ریحانة الادب، چ تهران و تبریز، 1327-1343.
24
25. مدرّسی طباطبائی، حسین، قم در قرن نهم هجری، قم، حکمت، 1350.
25
26. مرعشی، میرسید ظهیرالدین، تاریخ گیلان و دیلمستان، تصحیح منوچهر ستوده، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1347.
26
27. مستوفی بافقی، محمّد مفید، جامع مفیدی، به کوشش ایرج افشار، ج3، تهران، کتابفروشی اسلامی، 1340.
27
28. میرخواند، محمّدبن بن خاوند شاه، روضة الصفا، تصحیح عبّاس پرویز، تهران، خیّام، 1338-1339.
28
29. نطنزی، معینالدین، منتخب التواریخ، تصحیح ژان اوبن، تهران، خیّام، 1336.
29
30. یزدی، شرفالدین علی، ظفرنامه، (تألیف 828 ق)، تصحیح محمّد عبّاسی، تهران، بینا، 1336.
30
31. Jackson, Peter (Editor), The Cambridge History of Iran, NewYork and London, Cambridge University press, 1986.
31
ORIGINAL_ARTICLE
امویان؛ مبلّغ تقابل صحابه و اهلبیت
با توجه به سیر تاریخی حوادث صدر اسلام در ارتباط با عملکرد برخی از بزرگان صحابه، امویان با دستگاه تبلیغاتی خود، چنین وانمود کردند که صحابة رسول خدا پس از ایشان هیچگونه علقهای از لحاظ فکری و عاطفی با اهلبیت نداشتند و بلکه صحابه به عنوان یک مجموعة واحد در یک جبهه و اهلبیت در جبهة مقابل بودند. این موضوع، بخصوص پس از حوادث جنگهای جمل و صفین، موضوع تقابل را تشدید کرد. اما واقعیت امر چیست؟ آیا حقیقتاً صحابة رسول الله مخالف اهلبیت بودند؟ به نظر میرسد با حاکمیت معاویه و امویان، این موضوع دستاویز سیاستمداران اموی بود و آنان با توجه به برخی زمینهها، فرهنگ تقابل را با تبلیغات زیاد در جامعه توسعه دادند و آن را نهادینه کردند؛ چراکه این موضوع آنان را به هدفشان، که قرار دادن اهلبیت در مقابل مسلمانان و در نتیجه، ایجاد تنفّر و به حاشیه راندن کامل آنان بود، میرساند. این در حالی است که بسیاری از بزرگان صحابه، اعم از مهاجران و انصار، دوستدار اهلبیت و مبلّغ واقعی آنان بودند و نقش مهمی در گسترش و نهادینه کردن تشیّع در میان مسلمانان داشتند. بسیاری از آنان در رکاب امیرالمؤمنین به شهادت رسیدند و بسیاری هم بر این اعتقاد و محبت به اهلبیت ثابت قدم ماندند. اهلبیت نیز بر خلاف خواست امویان، موضعی مثبت نسبت به صحابه به طور عام ـ صرف نظر از اقلّیتی خاص ـ از خود نشان میدادند و از رفتارها و سخنانی که در جهت اهداف امویان بود، اجتناب میکردند و تفرقه افکنان را از خود میراندند. البته این به معنای نادیده گرفتن دشمنی اقلّیتی با امیرالمؤمنین و اهلبیت نیست و تبلیغ این اقلّیت به عنوان اکثریت و یا مجموعة واحد (صحابه) و نادیده گرفتن مواضع مثبت اکثریت خطاست. اما امویان خواهان چنین تفسیری بودند؛ آنگونه که از کشتة عثمان شعار سیاسی خود را به دست آوردند و اهداف خود را پیش بردند. با این همه، غفلت بخشی از طرفداران هر دو گروه تشیّع و تسنّن را فراگرفته است و بدون تفکیک گروهی اندک از صحابه، بر طبل توخالی و توهّمی فرهنگ تقابل صحابه به طور عام میکوبند.
https://www.shiitestudies.com/article_242502_9c03c72d926e6441332dc322c9b3728a.pdf
2013-03-21
185
218
صحابه
اهلبیت
تقابل
معاویه
محمّدرضا
هدایتپناه
1
استادیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
نهجالبلاغه، سیدرضی.
2
طهرانی، آقابزرگ، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء، 1403.
3
ابن ابیالحدید، عبدالحمید بن محمّد، شرح نهجالبلاغه; تحقیق محمّد ابوالفضل ابراهیم، قم، مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی، بیتا.
4
ابن اثیر، علی بن ابی الکرم، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، 1399.
5
ابن شاذان، فضل، الایضاح، تحقیق سید جلالالدین حسینی ارموی، تهران، دانشگاه تهران، 1363.
6
ابن کثیر، اسماعیل، البدایة والنهایه، بیروت، دارالفکر، بیتا.
7
ابن جوزی، عبدالرحمان بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمّد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1412.
8
ابن حزم اندلسی، علی بن احمد بن سعید، المحلّی، تحقیق احمد محمّد شاکر، بیروت، دارالفکر، بیتا.
9
ابن خلکان، احمد بن محمّد، وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، بیروت، دارالثقافه، بیتا.
10
ابن سعد، محمّد، الطبقاتالکبری، بیروت، دارالفکر، بیتا.
11
ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله قرطبی، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق علی محمّد البجاوی، بیروت، دارالجیل، 1412.
12
ابن عدی، ابواحمد عبدالله، الکامل فی ضعفاء الرجال، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمّد معوّض، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1418.
13
ابن عدیم، عمر بن احمد، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، تحقیق سهیل زکّار، دمشق، 1408-1409.
14
ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالفکر، 1417.
15
ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، الاختلاف فی اللفظ و الرد علی الجهمیة و المشبّهه، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1405.
16
ــــــــــــــ ، الامامة و السیاسة، تحقیق طه محمّد الزینی، بی جا، مؤسسة الحلبی، بیتا.
17
ابن ندیم، محمّد بن اسحاق، الفهرست، تحقیق رضا تجدّد، تهران، بینا، بیتا.
18
احمد بن حنبل، العلل و معرفة الرجال، وصی الله بن محمود عباس، بیروت، المکتب الاسلامی، 1408.
19
ابن هلال ثقفی، ابراهیم بن محمّد، الغارات او الاستنفارات و الغارات، تحقیق عبدالزهراء الحسینی الخطیب، بیروت، دارالاضواء، 1407.
20
ابوالفرج اصفهانی، علی بن الحسین، مقاتل الطالبیین، تحقیق کاظم المظفر، قم، مؤسسة دارالکتاب، 1385ق.
21
امینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السّنه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1366.
22
بخاری، محمّد بن اسماعیل، صحیح البخاری، بیروت، دارالفکر، 1401.
23
بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمّدباقر محمودی، بیروت، مؤسسة الاعلمی، 1394ق.
24
تستری، قاضی نورالله، احقاق الحق و ازهاق الباطل، تحقیق و تعلیقات آیةالله العظمی مرعشی نجفی، قم، مکتبة آیةالله العظمی مرعشی نجفی، بیتا.
25
ــــــــــــــ ، الصواعق المحرقه، تحقیق سید جلالالدین محدّث ارموی، بیجا، 1367.
26
قاضی ابوحنیفه، محمّد بن نعمان تمیمی، شرح الاخبار فی مناقب الائمّة الاطهار، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1414.
27
جعفریان، رسول، تاریخ تشیّع در ایران، قم، انصاریان، 1375.
28
ــــــــــــــ ، اهل حدیث و کتاب صریح السنّة طبری، مقالات تاریخی، دفتر دوم، قم، الهادی، 1376.
29
حسینی جلالی، سید محمّدرضا، جهاد الامام السّجاد زینالعابدین، قم، دارالحدیث، 1418.
30
حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، بیروت، دارالفکر، 1400.
31
خطیب بغدادی، احمد بن علی، الکفایة فی علم الدرایه، تحقیق احمد عمر هاشم، بیروت، دارالکتاب العربی، 1405.
32
ــــــــــــــ ، تاریخ بغداد او مدینة السلام، تحقیق مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1417.
33
خیثمة بن سلیمان طرابلسی، حدیث خیثمه، بیجا، بینا، بیتا.
34
دارقطنی، ابو الحسن علی بن عمر، سؤالات حمزه، تحقیق محفوظ الرحمان زینالله السلفی، ریاض، دار طیبه، 1405.
35
ذهبی، محمّد بن احمد، میزان الاعتدال، تحقیق علی محمّد معوّض و عادل احمد عبدالموجود، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1416.
36
ــــــــــــــ ، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق عمر عبدالسلام تَدمُری، بیروت، دارالکتاب العربی، 1407.
37
ــــــــــــــ ، تذکرة الحفّاظ، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بیتا.
38
ــــــــــــــ ، سیر اعلام النبلاء، تحقیق شعیب الارنؤوط، مؤسسة الرساله، 1410.
39
زرکلی، خیرالدین، الأعلام، بیروت، دارالعلم للملایین، 1980.
40
سباعی، مصطفی، السنّة و مکانتها فی التشریع الاسلامی، قاهره، دارالسلام، 1427.
41
سبط بن جوزی، یوسف بن قزغلی، تذکرة الخواص; تهران، مکتبة نینوی الحدیثه، بیتا.
42
شرفالدین، سید عبدالحسین، المراجعات، تحقیق حسین الراضی، بیروت، الجمعیة الاسلامیه، 1402.
43
شهرزوری، عثمان بن عبدالرحمان، مقدمة ابن صلاح فی علوم الحدیث، تحقیق ابوعبدالرحمان صلاح بن محمّد بن عویض، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1416.
44
شیبانی، محمّد ابراهیم، معجم ما الّف عن الصحابة و امّهات المؤمنین و آلالبیت، کویت، مرکز المخطوطات و التراث و الوثائق، 1412.
45
شوکانی، محمّد بن علی، نیل الاوطار من احادیث سید الاخیار، بیروت، دارالجیل، 1973.
46
شیخ صدوق، محمّد بن علی، الاعتقادات، تحقیق عصام عبدالسید، بیروت، دارالمفید، 1414.
47
ــــــــــــــ ، عیون اخبار الرضا، تحقیق حسین اعلمی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بیتا.
48
مفید، محمّد بن محمّد، الکافئة فی توبة الخاطئه، تحقیق علیاکبر زمانینژاد، بیروت، دارالمفید، 1414.
49
ــــــــــــــ ، الجمل و النصرة لسید العترة; تحقیق سید علی میرشریفی، قم، المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، 1413.
50
صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، تحقیق احمد الارنؤوط و ترکی مصطفی، بیروت، دار حیاء التراث، 1420.
51
طباطبائی، عبدالعزیز، اهل البیت فی المکتبة العربیه، قم، مؤسسة آلالبیت، 1375.
52
عجلی، احمد بن عبدالله، تاریخ الثقات، تحقیق عبدالمعطی قلعجی، 1405.
53
عراقی، عبدالرحیم بن حسین، التقیید و الایضاح لما اطلق و اغلق من مقدمة ابن الصلاح، تحقیق محمّد عبدالله شاهین، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1417.
54
قزوینی رازی، عبدالجلیل بن ابیالحسین، النقض، معروف به«بعض مثالب النواصب فی نقض بعض فضائح الروافض»، تحقیق مرحوم میر جلالالدین حسینی ارموی، تهران، انجمن آثار ملی، 1358.
55
کلینی، محمّد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علیاکبر غفّاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1367.
56
محبالدین طبری، احمد بن عبدالله، الریاض النضرة فی مناقب العشرة المبشرین بالجنه، بیروت، دارالندوه، 1408.
57
مزّی، یوسف بن عبدالرحمان، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، تحقیق بشّار عوّاد معروف، بیروت، مؤسسة الرساله، 1403-1404.
58
مسعودی، علی بن الحسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسعد داغر، ط. الثانیه، قم، دارالهجره، 1409.
59
معروف حسنی، هاشم، الموضوعات فی الآثار و الاخبار، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1407.
60
منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین، تحقیق عبدالسلام محمّد هارون، قم، مکتبة آیةالله العظمی مرعشی النجفی، 1404.
61
نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، تحقیق موسی شبیری زنجانی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1416.
62
هدایتپناه، محمّدرضا، «روششناسی تاریخی قاضی عیدالجبّار معتزلی»، مجله پژوهش و حوزه، ش13-14.
63
«فتاوای تکفیریان و مسئولیت حوزه»، نشریة بعثت، ش14، آبان1386.
64
هدایتپناه، محمدرضا، بازتاب تفکر عثمانی در واقعه کربلا.
65